Avrupa'nın gaz tedarikçisi ve gaz güvenliği ortağı: Türkiye

 İsrail ve Mısır arasında gelişen Doğu Akdeniz’de enerji alanındaki ilişkilerin Türkiye’nin millî menfaatlerine ne kadar uygun olabilir incelenmesi de kesinlikle önem arz etmektedir.

AB; ekonomik olarak büyümeye ve coğrafi olarak genişlemeye devam ettikçe Rusya’ya olan enerji bağımlılığı daha da artacak ve enerji kaynaklarının sürdürülebilir bir şekilde bu pazara ulaşması büyük önem arz edecektir.

Bu sebeple AB, yalnızca Rusya ile değil, Körfez ülkeleri ve Kuzey Afrika gibi enerji üreticisi konumundaki diğer bölgelerdeki ülkelerle de işbirliği yapmak zorunda kalmaktadır. Birlik bununla birlikte, bir taraftan enerji kaynaklarını çeşitlendirmek amacıyla yenilenebilir enerji yatırımları yaparken, diğer taraftan enerji bağımlılığını azaltmak için yakın bölgesinde alternatif enerji alan ve tedarikçileri aramaktadır.

Doğu Akdeniz'deki büyük doğal gaz keşifleri, bölgenin enerji çeşitliliği, güvenlik ve dayanıklılık hedeflerini yerine getirmesine yardımcı olarak bölgenin AB'nin doğal gaz ihtiyacına cevap verebileceğini umuyor. Ancak bu yolda ticari ve politik engeller var. Kıbrıs'ın rezervleri ticari olarak uygulanabilir olması için çok küçüktür ve İsrail'in tam ölçekli üretime başlamak için kritik bir alıcı kitlesine ihtiyacı vardır. İki taraflı veya Mısır ile bölgesel işbirliği, iki ülkenin Türkiye ile birlikte ihracat yapabileceği tek yoldur.

Doğu Akdeniz gazının denizin altında kalmasının temel gerekçesi ve tek sorumlusu Türkiye ve Türkiyenin izlediği politikalar değil, bölgedeki basiretsiz ve beceriksiz doğal gaz üreticisi ülkeler ve bu ülkelerin yanlış politikaları ve planlamalarıdır. Doğu Akdeniz gaz boru hattı özel yatırım ve Avrupa'da gaz alıcıları gerektiriyor. Bunların hiçbiri yapılmayacak çünkü proje ticari olarak uygulanabilir değil. Gaz Türkiye olmadan Avrupa'ya ulaşsa bile, mevcut ve çok daha ucuz tedarikcilerle rekabet etmek çok çok pahalı olacak. Zaten, ABD, Doğu Akdeniz Doğalgaz Boru Hattı'na verdiği desteği geri çekti. ABD'nin dile getirdiği çekinceler arasında projenin ekonomik açıdan sürdürülebilir olmaması, projenin Türkiye ile bölgede gerginliğe neden olduğu ve çevresel hassasiyetlere uzak olması gösterildi.

Türk Akımı Boru Hattı Rusya için hayati önemde. Rus ekonomisinin nefes alabilmesi için mutlaka doğalgazını "Türk Akımı" üzerinden AB'ye satmak mecburiyetinde. Rusya’nın plan ve projesi Türkiye’nin Doğalgaz ticaret merkezi olması ve de bölgeden Avrupa’ya gidecek gazın kontrolünü sağlamaktır. Rusya bu alandaki rezervlere sahip olduğunda, Türkiye doğalgaz ticaret merkezi olsa bile kontrolü rezerve sahip olan Rusya'ın elinde olacaktır. Bu şekilde, buradan Avrupa’ya gidecek olan doğalgazın da fiyatını istediği gibi kontrol edebilecek ve kendisine, en önemli müşterisi nezdinde yeni bir rakip oluşmasını engellemiş olacaktır. Bu durum Avrupa’nın arz güvenliği stratejisine aykırı olsa da Rusya’nın amacı Avrupa’yı Türkiye üzerinden kendisi dışındaki alternatif doğalgaz kaynaklarından alıkoymaktır. Yani, Türkiye kilit ülke.

Avrupa Komisyonu'nun Doğalgaz kaynaklarının "kesintisiz" doğasının önemi üzerindeki vurgusunu hatırlatarak, Türkiye gaz altyapısı ve Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ) tarafından işletilen Energy Exchange İstanbul'un (EPİAŞ) artan rolü, özellikle güney ve güneydoğu Avrupa'da Avrupa doğal gaz arzı ve gaz fiyatı güvenliğinin sağlanmasında kilit rol oynamaktadır. Gaz arz güvenliği açısından, Trans-Adriyatik Boru Hattının (TAP-Yunanistan ayağı) faaliyete geçirilmesi ve Türkiye'nin Karadenizde Sakarya Gaz Sahası'ndaki son gaz keşifleri, Avrupa pazarlarına gaz rotalarını ve kaynaklarını daha da çeşitlendirmek için ek fırsatlar sunmaktadır. Trans-Adriyatik Boru Hattının(TAP-Yunanistan ayağı)genel müdürü Luca Schieppati, Azerbaycan gazını TAP aracılığıyla Türkiye'den İtalya'ya getirmenin Avrupa'nın güvenliğini ve tedarik çeşitliliğini artıracağına inanıyor.

Gaz fiyat güvenliği ile ilgili olarak, Türkiye kendisini spot gaz piyasası için “İstanbul Ölçütü” başlığı altında sanal gaz ticaret noktası (virtual gas trading point- VTP) olarak konumlandırmayı hedeflemektedir. Türkiye'nin birçok ülkenin doğal gazı “İstanbul Kıyaslaması” olarak fiyatlandırması yönündeki istekleri, daha iyi gazdan gaza rekabetin veya bölgedeki herhangi bir likiditenin önünü açacaktır. Türkiye’nin güçlü doğalgaz altyapısının ilave yatırımlarla geliştiğini düşünüyorum. Türkiye’nin bir gaz ticareti merkezi olma hedefiyle ilgili olarak, Türkiye’nin doğalgaz depolama kapasitesinin 2023 sonuna kadar üç kat artacağını tahmin ediyorum.

Genel olarak, “TurKEY for Energy” veya "Enerji için Türkiye", güvenilir ve sürdürülebilir bir enerji politikası oluşturmak için Türkiye’nin Avrupalı ​​ortaklarına sunduğu kazançlı tekliftir. AB liderliği, Güney Gaz Koridoru'nun (TANAP) TAP-Yunanistan ayağı'nın etkinleştirilmesinin ardından, Türkiye'nin Avrupa gaz arz güvenliği için olmazsa olmaz haline geleceğini bilmelidir. Enerji altyapısını konsolide eden Türkiye, aynı zamanda “İstanbul Benchmark” altında yükselen bir gaz ticaret merkezi haline geliyor. 2023, Türkiye'de doğal gaz vadeli işlemler piyasasının kuruluşunu ve işleyişini işaret edecek.