Türkiye Doğal Gaz'da Ticaret Merkezi Olacak

Günümüzde Avrupa ülkelerinin Rusya Federasyonu doğal gazına ciddi bir bağımlılık söz konusudur. Özellikle Rusya Federasyonuna komşu Kuzey Avrupa Ülkelerinde bu bağımlılık % 100’ü bulmuştur. Doğu Avrupa ülkelerindeki bağımlılık oranı ise neredeyse % 100’lere yaklaşmış bulunmaktadır.

Ukrayna-Rusya federasyonu arasında yaşanan krizlerden ve savaştan ciddi şekilde etkilenen Avrupa ülkeleri Rusya Federasyonu doğal gazına olan bağımlıktan endişe etmekte ve doğal gaz tedarik alanları aramaktadır. Bu noktada Avrupa’nın en önemli alternatifi Türkiye üzerinden geçen TANAP doğal gaz boru hattı projeleridir.

İlk etapta TANAP’tan gelecek ilave 16 milyar metreküp, TürkAkım 2’den Avrupa’ya giden 15,75 milyar metreküp ve TürkAkım’da 3 ve 4’üncü hatların inşa edilmesi durumunda gelecek ilave Rus gazının ve diğer ülkelerden gelebilecek diğer tüm alternatif gaz kaynaklarının ve Türkiye’nin Karadeniz’de üreteceği gazın EPİAŞ’ta ticarileştirilmesi sağlanmalıdır.

Bu şekilde bölge çok sayıda kaynaktan ve farklı giriş noktasından beslenen, en yüksek hacme sahip enerji ticaret merkezi haline gelebilir. Türkiye, Avrupa’nın ihtiyaç duyduğu tedarik kaynağı çeşitlendirmesine bu şekilde önemli katkı sağlarken birçok farklı kaynaktan gazın fiziki ve ticari açıdan Türkiye’de paçallanması ile gaz molekülünün hangi ülkeden geldiğine bakılmaksızın Avrupa’ya güvenli ve uygun rekabetçi fiyatlarla gaz tedarikinin önünü de açacaktır.

Avrupa’nın içine düştüğü ve giderek derinleşmesi beklenen enerji krizine kısa vadede hızlı ve kalıcı bir çözüm bulunması kolay görünmüyor. Avrupa’nın arz güvenliği, ekonomi ve siyasi gerçeklikle uyumlu bir şekilde Türkiye ile enerjide iş birliğini artırması ve diğer sorunların gölgesinden kurtarması, bu iş birliğinden sağlayacağı katkılar göz önüne alındığında rasyonel bir tercih olacaktır.

Benzer şekilde Rusya’nın da gerek TürkAkım’daki mevcut hat ve gündeme gelmesi muhtemel yeni hatlardan Avrupa’ya ilave gaz tedarikinin gerçekleşebilmesi için bu gazın Türkiye’de ticarileştirilmesi ve ihraç hakkını vermesi de en rasyonel tercih olacaktır. Diğer gaz kaynakları ile Türkiye’nin enerji ticaret merkezi EPİAŞ’ta ticarileşerek ve Trakya’da kurulacak fiziki merkezde harmanlanarak Avrupalı alıcılara iletilmesi Rus gazı için tek ve en gerçekçi seçenek olacaktır.

Türkiye Doğalgaz Merkezi’ni Trakya’ya Kuracak

Türkiye’nin Enerji Borsası olarak bölgesel ticaret merkezi olma yolundaki çalışmaları hız kesmeden devam ediyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in açıklamalarının ardından enerji merkezinin kurulmasında mevcut yatırımın olduğu Trakya bölgesi, en uygun adres olarak değerlendiriliyor.

Rus lider Putin, Kuzey Akım’dan gönderilemeyen doğalgazı Karadeniz üzerinden yollayabileceğini ve Avrupa için Türkiye’de bir doğalgaz merkezi kurabileceğini açıkladı. Yalnızca Türkiye’de değil dünya basınında da büyük yankı uyandıran açıklama sonrası gözler, söz konusu merkezin hangi bölgede kurulacağına çevrildi.

Türkiye, halihazırda küresel bir enerji koridoru olarak öne çıkarken, Putin’in açıklamaları Türkiye’nin gaz merkezine dönüşebileceğini gösterdi. Merkez için TürkAkım hattının da karaya çıkış noktası olan Kırklareli’nin Kıyıköy ilçesi öne çıkıyor.

Türkiye’de boru doğal gazı ithalatının yanı sıra LNG ithalatı, doğal gaz ihracatı ve doğal gazın depolanması ve doğal gaz boru hatları projelerinin gerçekleştirmesi gibi doğal gaz sektörünün en büyük aktörü BOTAŞ’tır.

BOTAŞ, Türkiye’nin doğal gaz ihtiyacını karşılamak ve doğal gaz arzının güvenliğini ve çeşitliliğini sağlayabilmek amacıyla, Rusya Federasyonu ile Batı Hattı ve Mavi Akım anlaşmaları kapsamında toplam 20 milyar m3/yıl, İran ile 9,6 milyar m3/yıl, Azerbaycan ile 3 anlaşma kapsamında toplam 12,75 milyar m3/yıl, Türkmenistan ile 16 milyar m3/yıl miktarında uzun dönemli doğal gaz, Cezayir’le 4,4 milyar m3/yıl ve Nijerya ile de 1,3 milyar m3/yıl miktarında LNG alım anlaşmaları imzalamış bulunmaktadır.

BOTAŞ tarafından ithal edilen doğal gaz, Rusya (Batı Hattı ve Mavi Akım), İran (Doğu Anadolu Hattı), Azerbaycan (Bakü-Tiflis-Erzurum Hattı) boru hatları ile Türkiye’ye taşınmaktadır.

Nijerya ve Cezayir’den ithal edilen LNG Marmara Ereğlisi LNG Terminali’ne boşaltılmaktadır. BOTAŞ tarafından ayrıca spot piyasadan da doğal gaz ithalatı yapılmaktadır. Türkiye’de kesintisiz gaz arzının sağlanması açısından doğal gaz depolama faaliyetleri de yürütülmektedir.

Bu kapsamda BOTAŞ’a tahsis edilen ve TPAO’ya ait olan Kuzey Marmara ve Değirmenköy depolama tesislerinde doğal gaz depolanması gerçekleştirilmektedir. Öte yandan, Tuz Gölü Doğal Gaz Yeraltı Depolama tesisinin yapım çalışmalarına başlanmış olup, bu tesisin birinci aşamasının 2017 yılında, ikinci aşamasının ise 2023 yılında tamamlanması planlanmaktadır.

TANAP ve TürkAkım boru hatları, Türkiye ve Avrupa'ya kesintisiz doğal gaz vermeye devam ediyor. Bu kapsamda bu iki projeden bugüne kadar Türkiye'ye yaklaşık 28.40 milyar metreküp doğal gaz akarken, Avrupa'ya akan gaz da 18.6 milyar metreküpe ulaştı.

Aralıksız olarak sağlanan doğal gaz akışıyla bu iki projeden Türkiye'ye bu yıl akan gaz ise 12.5 milyar metreküpü aştı. Azeri gazını taşıyan TANAP ve Rus gazını taşıyan TürkAkım'dan Avrupa'ya 2021'de akan gaz ise 12.5 milyar metreküpün üzerinde gerçekleşti. Yılın 9 ayında ise Türkiye ve Avrupa'ya akan gaz miktarı 25 milyar metreküpün üzerine çıktı.

Gelişmiş Altyapı ve Piyasa Avantajı

Türkiye geçtiğimiz aylarda Rusya ve Ukrayna arasındaki tahıl anlaşmasında olduğu gibi bu kez Avrupa ve Rusya arasında enerji krizinin çözümünde bir arabulucu rolü üstlenebilir. Bunun ötesinde EPİAŞ’ta ticarileştirilecek ve Trakya’da kurulacak fiziki bir merkezden ilerleyen yıllarda boru hatları ve LNG ile birçok kaynaktan gelen gazın Güney Doğu Avrupa ülkelerine iletilmesi, bu ülkelerin tedarik güvenliği ve erişilebilir fiyatlarla gaz ithal edebilmesine imkan verecektir.

2023 ve 2024 kışları Avrupa için enerjide en zor iki kış olacak. Enerji krizinin Avrupa ekonomileri üzerindeki muhtemel hasarın ve toplumsal tepkinin doğuracağı siyasi sonuçlar göz önüne alındığında Avrupa’nın, Türkiye’de kurulacak, tamamen Türkiye’nin kontrolünde olacak ve birçok kaynağın geldiği bir enerji ticaret merkezinden elde edeceği avantajları göz ardı etmemesi gerekiyor.

Avrupa’nın en büyük 4 doğal gaz piyasasından birisi olan, bölgenin en büyük LNG ve boru hattı giriş, iletim, dağıtım ve yer altı doğal gaz depolama kapasitesine sahip ülkesi olan, mevzuat ve düzenlemeler açısından ileri ve EPİAŞ gibi günden güne büyüyen ve oturmuş bir enerji borsasına sahip Türkiye, potansiyeli ile doğal gaz ticaretinde Güneydoğu Avrupa ve Doğu Akdeniz’in en önemli ticaret merkezi olma yolunda kısa zamanda önemli adımlar atacaktır.

Avrupa Birliği ve Türkiye sınırında gaz için bir ticaret platformu, merkezi oluşturmaya hazırız. TürkAkım’a ek hatlar döşenmesi ile birlikte güvenlik tedbirleri güçlendirilecek. TürkAkım, yaklaşık 63 milyar metreküp kapasiteyle 4 hat olarak planlanmıştı. Bu potansiyel, talep olması koşuluyla Karadeniz ve Türkiye üzerinden Avrupalı tüketicilere gaz ulaştırmak için kullanılacak.

TANAP'taki kapasite 32 milyar metreküpe çıkarılacak

Güney Gaz Koridoru’nun en önemli doğalgaz boru hattı olarak görülen ve Azerbaycan gazını Hazar Denizi’nden Türkiye’ye taşıyan TANAP Türkiye’den ise Avrupa’ya uzanıyor. Hat üzerinden hali hazırda 16 milyar metreküp gaz taşınıyor. Bunun 10 milyar metreküplük kısmı Avrupa’ya, 6 milyar metreküpü Türkiye’ye geliyor. Türkiye bu hattaki kapasiteyi 32 milyar metreküpe kadar çıkarma konusunda Azerbaycan ile anlaştıklarını duyurdu.

TürkAkım üzerinden taşınan gaz

Türkiye’ye, Rusya’dan uzanan TürkAkım üzerinden ise 31,5 milyar metreküp gaz ulaşıyor. Bunun 15,75 milyar metreküpü Türkiye’ye, kalan 15,75 milyar metreküpü ise Avrupa’ya uzanıyor. MaviAkım boru hattından ise yıllık 16 milyar metreküp gaz geliyor. Doğu Anadolu Doğalgaz Ana İletim Hattı (İran–Türkiye) üzerinden ise ülkemize yıllık yaklaşık 10 milyar metreküp gaz ulaşıyor.

Türkiye Dogal Gaz ticaret merkezine dönüşüyor

Türkiye, üretici ile tüketici arasında tam bir ticaret merkezine dönüşecek. Putin’in açıklamalarının ardından konu için henüz hiçbir şey netleşmedi. Ancak, Türkiye enerji ticaret merkezine dönüşebilir.. Piyasalarda söz sahibi oyuncu olabilir.

Ticaret merkezine dönüşmek de çok önemli bir strateji. Atılacak adımlar da mevcut yatırımlar üzerinden ilerlenmesi daha olası. Nasıl Londra bir finana merkeziyse, Türkiye de Doğal Gaz'da merkez ülke konumuna gelebilir. Özellikle Doğu Avrupa ülkelerinin çok yoğun bir talebi söz konusu. Türkiye’ye gelecek kaynak o kadar önemli ki küresel piyasadaki gaz fiyatlarında ucuzlama bile yaşanabilir.

Özellikle Gazprom’un açıklaması şu ihtimali doğuruyor. TürkAkım şu anda 2 boru hattından oluşuyor. Bu hatlardan birinden 15,75 milyar metreküp gaz Türkiye’ye, diğerinden ise 15,75 milyar metreküp gaz Avrupa’ya taşınıyor. TürkAkım ilk inşa edilirken plan 4 boru hattı inşa edilmesi üzerineydi. Buradaki kalan iki boru hattı ilave olarak inşa edilebilir. Bu sayede Avrupa’ya giden gaz üçe katlanabilir. Tabii bu kısa vadede gerçekleşmeyecek. En az iki, üç yıl gerekiyor. Ama Türkiye tarafının da gaz merkezine dönüşmesi adına EPİAŞ ile alakalı adımları olacaktır. Detaylar zamanla belli olacak. Türkiye hiçbir şekilde Rusya’nın teklifine hayır demez. Çünkü en kötü ihtimal ülkeye giren gaz miktarı artacak. Türkiye yeri geldiğinde Türkmenistan gazını bile bu boru hattı üzerinden alabilir.

Türkiye, bugüne dek yaptığı yatırımlarla yıllık 73 milyar metreküp doğalgazı, sahip olduğu dört ayrı boru hatları üzerinden alabiliyor. Bu gaz merkezinin kurulmasıyla Güney Gaz Koridoru’nun göbeğinde yer alan Türkiye, sadece tedarik değil, fiyatların belirlenmesinde de söz sahibi konuma gelecek.

Doğu Akdeniz ve Türkmenistan gazının transferi için de en cazip rota Türkiye olarak görülüyor.