İsrail Türkiye'ye gaz satabilirmi?

Türkiye- İsrail arası transit deniz altı doğal gaz boru taşımacılığı mümkün mü?
Türkiye ile İsrail arasındaki doğalgaz boru hattı ticari bazda gerçekçi değil.  İsrail Avrupa gaz piyasasında GAZPROM ile rekabet edemez. Diğer ülkelerden gelen LNG [sıvılaştırılmış doğal gaz] ile rekabet edebilmesi için yeterince rekabetçi değil. İsrail gazı düşüşte olan gaz fiyatları ve aynı zamanda derin deniz su aktivitelerinde son derece pahalı gaz çıkarma maliyetlerinin olması sebebiyle mevcut piyasa koşullarında rakipleri ile rekabet edemez.

Deniz altı boruları, ulaşım, tekrar sıvılaştırılma giderleri ,toplam maliyet bedelinin etkin maliyetler metedolojisine dayalı maliyet hesaplamaları bazında rekabet edebilmesi mümkün gorünmüyor ayrıca İsrail Leviethan gaz sahasında keşfedilen doğal gaz miktarlarinda ciddi derecede aldatmaca, yanılsama vardır ve doğruluğu kanıtlanabilmesi icin milyarlarca dolarla ifade edilen bütceye ve çok uzun seneler sürecek zamana ihtiyaç vardır...
İsrail Türkiyeye gaz satabilirmi???
Düşük gaz fiyatları derin su aktivitelerini olumsuz etkilemekte, özellikle büyük pahalı projeleri uygulamak için uzun zamandan beridir meydan okumaktadır. İsrail -Türkiye deniz altı transit doğal gaz boru taşımacılığı ekonomik ölçekler ve etkin maliyetler metedolojisi bazında mevcut piyasa koşullarında mümkün değil. Üstelik bu transferin gerçekleşmesi için yatırıma, yatırım için de milyar dolarlarla ifade edilen finansmana ihtiyaç var ve bu finansal güce de Noble Enerji ve Ortaklari sahip değiller...

Noble Enerji İsrail açıklarındaki Leviathan doğalgaz sahasında üreteceği gazı Ürdün'e satmak üzere anlaşma imzaladığıını açıkladı.Anlaşmaya göre şirket, gelecek yıllarda yapılacak bir boru hattı ile Ürdün'e 15 yıl boyunca yılda 3 milyar metreküp olmak üzere 45 milyar metreküplük doğalgaz satışı gerçekleştireceğini duyurdu.Noble Enerji, brüt sözleşme gelirlerinin $10 milyar dolar olduğunu açıkladığı anlaşmanın, "al ya da öde" taahhüdü ile yapıldığını, fiyatınsa Brent petrol fiyatı ve şirket taban fiyatına göre belirlendiğini açıkladı.Leviethan'dan ilk gazın gönderilmesi için gerekli projeyi ve saha hazırlıklarını 3 yıl içinde tamamlamayı amaçlayan Noble Enerji, gazı bir denizaltı boru hattı ile Ürdün'e ulaştırmayı hedefliyor. 

İsrail'de hükümetle gaz operatorleri arasındaki var olan mevcut "Gaz çerçeve anlaşması" nedeniyle Noble Enerji Israil pazarına sattığından ($5,50MMbtu) daha ucuza ihracat yapamaz. Yaparsa ic piyasa fiyatını indirmek zorunda kalır...
Türkiye, Azerbaycan gazını hem kendi tüketimi için hem de bu gazın Türkiye üzerinden AB ülkelerine taşınması için TANAP projesini başlattı.Azerbaycan ile gerçekleşen bu dev projeye Türkmenistan ve Kazakistan da dahil oluyor. Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak, Türk Akımı doğalgaz boru hattını göz önünde bulundurarak Avrupa’nın ihtiyaç duyduğu doğalgazı temin etmeye hazır olduklarını söylemişti.
Özellikle İran'ın Türkiye'ye yüksek fiyatlardan ihraç ettiği doğalgaz fiyatlarında İran'ın tekrar revizyona giderek 10% indirim uyguladı. İsrail, Rusya ve İran'ın da bulunduğu pazarda bir rekabet ortamı oluşturamaz.
Türkiye’nin Azerbaycan ile imzaladığı ve inşaasına devam edilen TANAP boru hattının dışında, Rusya ile yeni imzalanan Türk Akımı doğalgaz hattının devreye gireceğini, Rus doğalgazı’nın bugünkü fiyatlara göre bir MMBtu’sunun $5 Dolar’a satılabileceğini, oysa İsrailden Doğu Akdeniz Doğalgazı’nın aynı piyasalara en ucuz $5 + $2 boru nakliye maliyetiyle beraber $7 Dolar mmbtu satılabileceğine dair hesaplamalar uzmanlarca ifade edilmektedir. 

Leviethan gaz sahasi ultra derin sularda oldugu icin oldukça derinden çıkarılacak gazın maliyeti zaten yüksek olacak,sıvılaştırma maliyeti daha da arttıracak.Diğer rakiplerine göre cok daha pahali ,masrafli ve rekabet edebilecek gücü yoktur. Bugünkü piyasa koşullarinda yer altından çıkarılması ekonomik ve mali bazda çok yüksek maliyetlidir...
Uluslararası doğal gaz fiyatları, fiyat mekanizması ,Uluslararası doğal gaz piyasaları derken aslında 3 bölgesel piyasadan bahsediyorum: Amerika, Avrupa ve Asya. Bu 3 piyasayı birbirine bağlayan şey ise LNG doğal gazdır. Küresel petrol piyasalarında WTI, Brent ve Dubai tipi gibi petrollerden oluşan benchmark veya referans dediğimiz ve aralarında yüksek korelasyon olan bir fiyat mekanizması söz konusuyken, doğal gazda her bir bölge için ayrı bir fiyat mekanizması var olmuştur. 

LNG’de ise küresel bir benchmark fiyat mekanizması hala oluşturulamadı. Boru gazı fiyatı genelde, uzun vadeli sözleşmelerle, petrol fiyatlarına endeksli bir formülle belirleniyor. Petrole endeksli gaz fiyatları Avrupa gaz hub(merkez) fiyatlarında önemli bir rol oynamaya devam ederken son zamanlarda Avrupa hub fiyatları ile spot LNG fiyatları arasında daha yakın bir ilişki yaşanmaya başlanmıştır.

Petrol fiyatlarındaki düşüşün de dolaylı etkisiyle gaz fiyatları aşağıya doğru inmeye devam ediyor. Henry Hub 1,7$/MMBtu 'ya kadar düştü. Avrupa Hub gaz fiyatları 4$/MMBtu civarında dans ederken,Avrupa ve Asya LNG fiyatları arasındaki makas kapanıyor. Agustos başında LNG fiyatları 4,5$'ın altında işlem görürken LNG, Avrupa piyasasında boru gazıyla rekabet etmeye başladı... Doğu Akdeniz doğal gaz kaynakları,dünya gaz sektöründe yaşanan arz bolluğu,petrole endeksli fiyatların düşmesi, yatırım finansmanı kıtlığı gibi nedenlerle de görünür gelecekte en azından 15 yıl tam kapasite işletilecek gibi görünmüyor.İsrail'in mevcut şartlarda uluslararası piyasalara çıkması çok çok zor.

AB Enerji Komisyonu Başkan Yardımcısı Maros Sefcovic, Baltık Denizi’nin altından Almanya’ya gelen Rus gazını ikiye katlamak için yapılacak olan Kuzey Akım 2’nin Avrupa’ya ihtiyaç duyulandan daha fazla doğal gaz gelmesine yol açacağından endişe ettiğini vurguladı...AB Enerji Komisyonu Başkan Yardımcısı Maros Sefcovic “Avrupa'nın enerji güvenliğini TANAP sağlayacak”dedi... Sefcovic,TANAP ve Güney Gaz Koridoru projeleriyle Avrupa’nın ihtiyacı olan gaz, güvenli bir şekilde taşınacak, proje bu açıdan çok önemli ve Avrupa Birliği için çok kritik olduğunu,TANAP ile Avrupa Birliği, enerji çeşitlendirmesini sağlayabilecek tesbitinde bulundu.