İsrail Gazı’nın Piyasası Kurudu..!!

Fransa ve Almanya tarafından kendisine yapılan ‘Ankara ile iş yapmanın kabul edilmez olduğu’ imasının ardından Başbakan Binyamin Netanyahu İsrail gazının Türkiye üzerinden boru hattı ile Avrupa piyasasına ulaştırılması planından vazgeçti. Ancak Netanyahu bu gelişmeyi bir sır olarak saklıyor. Leviathan gaz kuyusunun genişletilmesi planları da askıya alındı. Alternatif alıcılar için arayış sürerken, İsrail gazı için Avrupa’daki ana ihracat piyasaları bir anda devre dışı kaldı. Mısır, Ürdün ve Filistin Otoritesi’ndeki daha küçük piyasalar bu duruma dahil değil. 

1. Buradaki kilit nokta, İsrail’in gaz projesine başladığı zamandan beri Avrupa’nın Türkiye’ye karşı değişen tutumu. Avrupalılar Temmuz ayında kendisine karşı girişilen askeri darbeyi bastırdıktan sonraki eylemlerinden dolayı, bugün Türkiye ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile bir alakalarının olmasını – veya enerji için ona muhtaç olmayı reddediyor. Aleyhindeki iddialar geniş - ülke içindeki büyük temizlik operasyonlardan, Türkiye’den orta ve Batı Avrupa’ya durmak bilmeyen Müslüman göç akımına, Türkiye’de ve Suriye’deki Kürt azınlığa yapılan zulümden, Rusya ile yakınlaşmasına ve NATO’dan uzaklaşmasına kadar… Fransa ve Almanya, İsrail’e, Türkiye üzerinden geçmesi halinde İsrail’den gaz almayacaklarını ilettiler. 

2. İsrail-Türkiye boru hattı projesinin Kıbrıs bacağı siyasete takıldı. Ön anlaşmalara göre, İsrail’in Leviathan havzasından Türkiye’ye gidecek olan boru hattı Kıbrıs’ın ekonomik sularından geçecekti. Ancak Lefkoşa bölünmüş adanın Türk ve Yunan kesimleri arasındaki anlaşmazlık aşılana kadar bunun mümkün olamayacağını Kudüs’e bildirdi.

 3. Ciddi bir teknik problem de çıktı: Yapılan ön jeolojik araştırmalar Akdeniz deniz tabanının, planlanan boru hattının Türkiye terminalinde tepeli ve büyük kaya parçaları ile bezeli olduğunu gösterdi. Su altındaki araziyi açıp temizlemek başta hesaplanandan çok daha maliyetli olacak. Ne İsrail ne de Türkiye bu maliyeti karşılamak istemiyor.

 4. Eylül ayı sonlarında Ürdün NEPCO 15 yıl boyunca Leviathan’dan 45 milyar metre3(bcm) doğalgaz satın almak için $10 milyar dolarlık bir kontrat imzaladı. Bu anlaşmanın Leviathan’ın genişletilmesi için finansman sağlamak da dahil belli şartları var. Bu kısıtlayıcı sorunlar ışığında kaynaklarımız, İsrail’in Türkiye’den geçecek boru hattı ile ilgili kararını Aralık ayına kadar vermesinin beklendiğini belirtiyor. Mısır’a yapılması planlanan daha küçük satışlar da pek kolay olmayacak. Denizden direk olarak geçecek bir boru hattına herhangi bir fiziksel engel yok. Ancak bir kez daha işe siyaset karıştı. Kahire kısa bir zaman önce Kudüs’e doğrudan bir boru hattının kabul edilemeyeceğini, muhalif Müslüman Kardeşler’in eline El-Sisi hükümetine karşı bir koz daha vermemek adına, gazın Kıbrıs üzerinden gelmesi gerektiğini bildirdi. Tüm bu yeni engeller İsrail gazını ve bunun geliştirilmesini muallakta bıraktı.Leviathan doğalgaz kuyusunun tam potansiyelini kullanabilmek için ek olarak yaklaşık $6 milyar dolar daha gerekiyor. Ancak İsrail geçerli satış sözleşmeleri ortaya koymadığı sürece yatırımcılar buna uzak duruyorlar. İsrail’in elinde yaklaşık 90 milyar dolarlık bir döviz rezervi olmasına rağmen, Netanyahu hükümeti geri alma garantisi olmadan bu rezervden Leviathan’a yatırım yapmaya istekli değil. Ancak bundan uzun süre kaçınması mümkün olmayabilir.