DOĞU AKDENİZ’DE EKONOMİ-POLİTİK STRATEJİLER VE TÜRKİYE

Doğu Akdeniz'de Gaz Rezervleri Ve Türkiye Ve KKTC...

Doğu Akdeniz sadece Türkiye ve KKTC için değil bölge ülkeleri ve küresel diğer güçler için de tarihsel süreçte önemini gitgide arttıran, jeopolitik ve jeostratejik konumu ile de Türkiye ve KKTC'nin geleceği açısından son derece önemli bir yere sahip deniz havzasıdır.

Bunun yanında KKTC'ye ev sahipliği yapması nedeniyle barındırdığı hidrokarbon yatakları bakımından Türkiye’nin gelecek planlarını doğrudan ilgilendirmektedir. Aynı zamanda Doğu Akdeniz havzası tarihte de önemli savaşlara sahne olmuştur. Bunun nedeni ise uygarlıkların Doğu Akdeniz’e ve Kıbrıs’a hükmederek bölgede güçlü ve üstün olma arzusudur.

Türkiye ve KKTC'nin yanı sıra GKRY, Lübnan, Filistin, İsrail, Mısır, Libya ve Suriye’nin Doğu Akdeniz’e sınırı bulunmaktadır. Ancak havzayı önemli hale getiren hidrokarbon yataklarının çoğu Kıbrıs adası etrafında yoğunlaşmaktadır. 2010'ların başından itibaren hidrokarbon yataklarının keşfedilmesiyle bölge ülkelerinin zaman zaman arama ve sondaj çalışmaları olsa da henüz üzerinde mutabık olunan bir anlaşma bulunmuyor.

Türkiye’nin dev bir doğalgaz ihracatçısı olması nedeniyle bu havzadaki kendi doğal kaynaklarını kullanabilmesi gelecekteki kalkınma planlarını doğrudan etkilemesi nedeniyle son derece önemlidir. Diğer taraftan Türkiye’nin petrol ve gaz kaynakları üssü olmasını sağlayacak Avrupa petrol ve gaz hatlarını kontrol etmek istemesi 2023 hedeflerindendir. Bunun Türkiye’yi tartışmasız bölgesel bir güç haline getireceğini bilen Yunanistan, Mısır, GKRY ve İsrail bu enerji hattına alternatif olarak kendi planlarını yaparak Türkiye ve KKTC’yi ekarte etmeye çalışmaktadırlar. Türkiye ise Libya ile deniz yetki alanı(Kıta sahanlığı - Münhasır Ekonomik Bölge) anlaşması yaparak bölgedeki yerini sağlamlaştırma yoluna gitmiştir.

Türkiye kanalıyla rezerv taşımasının yapılması bağlamında tasarlanan diğer bir proje ise İsrail-Lübnan-Suriye-Türkiye Boru Hattı rotasıdır. İlgili proje kapsamında İsrail’in Leviathan ve Tamar bölgelerindeki kaynaklar Ceyhan’a taşınarak, bu noktada bir terminal yapılması olasıdır.

Türkiye ve KKTC Doğu Akdeniz’in ayrılmaz bir parçasıdır ve doğal olarak bölgedeki dinamizm doğrudan ilgilendirmektedir. Doğu Akdeniz’deki yeni petrol ve doğal gaz yataklarının paylaşımı, dünyanın halihazırdaki en önemli enerji-politik sorunları durumundadır. Söz konusu bu yeni rezervlerin Doğu Akdeniz’den taşınması da rezervlerle ilgili sorunlardan daha az önemli değildir. Tüm bu şartlar, Türkiye ve KKTC’yi yakından ilgilendirmektedir.

Bugünlerde İsrail- KKTC-Türkiye Boru Hattı Projesi çok fazla dillendirilmektedir. İsrail-KKTC-Türkiye boru hattının inşa tutarları ve önümüzdeki yıllarda vuku bulabilecek doğalgaz fiyatları dikkatle incelendiğinde, Türkiye güzergâhı Doğu Akdeniz Projesi ile karşılaştırıldığında çok daha fazla avantaj barındıracaktır.

İsrail'li uzmanlar, "Doğu Akdeniz’deki bulunan İsrail rezervlerinin Avrupa’ya taşınmasına yönelik olarak Türkiye'de mevcut TANAP ile bütünleştirilmiş şekilde faaliyette bulunan bir projenin devreye alınması en makul bir seçenek olacaktır." fikrinde birleştiler.

Netice olarak, boru hattının inşa tutarları ve önümüzdeki yıllarda vuku bulabilecek doğalgaz fiyatları dikkatle incelendiğinde, Türkiye güzergâhı -Doğu Akdeniz Projesi ile karşılaştırıldığında- çok daha fazla avantaj barındıracaktır. Türkiye, petrol ve doğalgaz boru hatları altyapısı açısından zamanla dikkat çekici bir ilerleme sağlamıştır. Türkiye’nin hâlihazırda aktif bulunan 4 adet ham petrol boru hattı ve 7 doğalgaz boru hattı vardır.

Sonuç olarak Doğu Akdeniz’deki petrol ve gaz rezervlerinin paylaşımı, birçok küresel aktörü de içine alan dünyanın en önemli enerji politik sorunlarından biri haline gelmiştir. Bu enerji rezervlerinin paylaşımı kadar dağıtımı da bir o kadar önemlidir. Türkiye her iki konuda da haklı ve avantajlı konumdadır. Bu haklılığı ve avantajı hayata geçirmek içinse bölgesel ve küresel güçlere karşı kararlılığını göstermek zorundadır. Bu nedenle bölge gitgide artabilecek bir gerilime ev sahipliği yapma durumunda kalabilir. Çünkü bölgenin dinamizmi burayı birçok bölgesel ve küresel güç için vazgeçilmez kılmıştır.