GÜNCEL GELİŞMELER VE GÜNDEMDEKİ PROJELER

Arz güvenliği, Türkiye’nin stratejik konumunun yarattığı avantajlar ve riskler ile serbest piyasa koşullarının geliştirilmesi sektörün öncelikli gündem maddelerini oluşturmaktadır. Türkiye’nin temel hedefi ucuz ve sürekli doğalgaz teminini sağlamaktır. Bu nedenle, Orta Doğu ve Rusya kaynaklı jeopolitik risklerin iç pazara olası yansımaları sektörün gündeminde yer almaktadır. Türk Akımı: Rusya ve Ukrayna arasındaki sorun Balkanlar üzerinden ülkemize ulaşan Batı Hattı’nda gaz akışının devamlılığı açısından Türki ye açısından önem arz etmektedir. Öte yandan, Rusya’nın Ukrayna üzerinden Avrupa’ya taşıdığı doğalgaz anlaşmalarının süresinin 2019’da dolması, alternatif olarak Avrupa’ya gaz taşıyacak Türk Akımı ve Kuzey Akım-2 gibi projelerin önemini artırmıştır. Kasım 2015’te Rusya ile yaşanan uçak krizi sonrasında artan arz güvenliği endişeleri ilişkilerin normalleşmesiyle hafiflemiş, Türk Akımı projesinin tekrar gündeme gelmesine sebep olmuştur. Boru hattı inşasının 2017 yılında başlayıp 2019 sonunda bitirilmesi planl anmaktadır.Mevcut durumda Ukrayna üzerinden Batı Hattı aracılığıyla taşınan doğalgazın Türk Akımı’na kaydırılmasıyla gaz ithalatının yine “al ya da öde” kapsamında olacağı gündemde yer almaktadır.Türk Akımı için yapılan ilk görüşmelerde belirlenen hacmin son planlamalarda yarıya indirilmesi (31,5 milyar Sm3) Rusya’nın ilgisini Kuzey Akım-2 projesine ve Çin’e vereceği gaza kaydırdığı şeklinde yorumlara sebep olmaktadır. Nitekim, Avrupa’dan nihai bir onay çıkmama sına rağmen Rusya’nın Kuzey Akım-2 inşaatını başlattığı haberleri gündemde yer almaktadır. Mevcut durumda, Ukrayna üzerinden gaz taşıyan Kuzey Akım- 1’in yerine söz konusu projeler haricinde Avrupa’ya Rus gazı taşıyan alternatif bir proje bulunmamaktadır. TANAP: Azeri gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıyacak TANAP boru hattının dağıtımına en erken 2018’de başlanacaktır. Projenin ilk etabının tamamlanmasıyla sağlanacak olan yıllık 16 milyar Sm3 gazın 6 milyarının iç tüketimde kullanılması, kalanının ise Trans Adriyatik Doğalgaz Boru Hattı Projesi (TAP) bağlantısı üzerinden Avrupa’ya taşınması planlanmaktadır. 2019-2020’de faaliyete geçmesi planlanan TAP ile projenin uzun vadede kapasitesinin 50 milyar Sm3’e kadar yükselmesinin planlanması Avrupa’nın Rusya’ya bağımlılığının azaltılması açısından olumlu karşılanmıştır. TANAP projesinin %58’i Azeri SOCAR, %30’u BOTAŞ ve %12’si İngiliz BP’ye aittir. Projenin ilerleyen aşamalarında Şahdeniz’in ( Şahdeniz-I: Mevcut durumda gaz ithalatı yapılan rezerv, Şahdeniz-II: TANAP aracılığıyla ithalat gerçekleştirilmesi planlanan rezerv) yanı sıra Hazar Denizi’nin Azerbaycan bölümünde bulunan diğer sahalardan elde edilecek gaz kaynaklarının da kullanılması planlanmaktadır. Güncel gelişmelere bakıldığında, TPAO’nun Azerbaycan’ın Hazar Denizi’ndeki Şahdeniz-I doğalgaz üretim sahasındaki projeden aldığı payın %9’dan %19’a çıkarılması ile sözü geçen sahadan çıkarılacak gazın taşınması ve satılmasından elde edilen gelirin artması beklenmektedir. İran Gazı: İran’da LNG üretimi teknolojisinin yenilenmesi ve doğalgaz üretiminin artması İran’ın Avrupa pazarında Rusya’ya rakip olabileceği düşüncesini gündeme getirmektedir. Bu kapsamda İran’ın gaz taşımacılığı için TANAP’ı kullanma ihtimali göz önünde bulundurulmakta ve Türkiye’nin aracılık faaliyeti için bir transit ücreti alabileceği düşünülmektedir. Türkiye’nin İran’dan gaz taşıyan boru hattında gözlenen teknik sıkıntılarla yaşadığı arz kesintisi sorunu bazı doğalgaz çevrim santrallerinin gaz çekiş miktarlarına sınırlama getirmesine neden olabilmektedir. Kuzey Irak Gazı: Türkiye’nin Kuzey Irak’tan gaz ithalatına başlayacağına ilişkin haberler son dönemde gündemde öne çıkan gelişmelerdendir. Kuzey Irak’taki doğalgaz rezervleri ve üretim kapasitesi ile ilgili yapılan hesaplar bölgeden Türkiye’ye yapılabilecek gaz sevkiyatının uzun vadede 20 milyar Sm3’e ulaşabileceği yönünde olup bu rakam Türkiye’nin mevcut tüketiminin yaklaşık yarısına karşılık gelmektedir. Ancak, Türkiye ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi tarafından planlanan projelerin hayata geçirilmesinin önünde birtakım jeopolitik ve siyasi engeller bulunma kta olup bu konuların nasıl çözüme kavuşturulacağı belirsizliğini korumaktadır.