Doğu Akdeniz'de neler oldu?

Şu anda, AB'nin tüm üyeleri için ilan edilmiş bir Münhasır Ekonomik Bölgesi yoktur. AB'nin, üye devletlerinin üçüncü ülkelerle olan kara, deniz ve hava sınırlarını belirlemesine izin verilemez ve yetkisi yoktur. “Üyelik dayanışması” uluslararası hukuku geçersiz kılamaz ve Rum-Yunan ikilisinin tek taraflı iddialarını haklı çıkaramaz.

AB üyelerinin, 3. ülkelerin meşru haklarını ihlal eden deniz iddiaları, AB'nin dış sınırları olarak gösterilemez. Bu, uluslararası hukukun ağır bir ihlalidir ve Türkiye, kendisinin ve Kıbrıs Türklerinin Kıta Sahanlığı/münhasır ekonomik bölge haklarını korumaya devam etmeye kararlıdır.

Nihai deniz sınırları yalnızca anlaşmalar yoluyla (3. taraf ülkelerin olası sınırlarını ihlal etmeden) veya dava yoluyla belirlenebilir. Çakışan denizcilik iddiaları, bir uzlaşma olmadığında geçerli olur.

Kıbrıs, adanın batısındaki basit eşitlikçi sınırlama yöntemlerine dayalı olarak tam MEB'ler oluşturamaz, çünkü bunu yapmak uluslararası hukuk kapsamında adil sınırlamayı bozar.

Kıbrıslı Rumların denizcilik iddiaları maksimalisttir. Kıta Sahanlığı / münhasır ekonomik bölge temelinde adaların Yetkilendirme ve Sınırlandırma hakları aynı şey değildir. Adalar, varlıkları adil sınırlandırmayı bozarsa sıfır veya azaltılmış Kıta Sahanlığı / münhasır ekonomik bölgeler alabilir. Bu, temel bir uluslararası hukuk ilkesidir.

Bir anlaşmanın olmaması durumunda, sınırlandırma yöntemi olarak “orta hat”, tarihi mülkiyet veya özel durumlar dışında, yalnızca “karasuları” (BMDHS Md.15) için geçerlidir. Kıta Sahanlığı / münhasır ekonomik bölge için geçerli değildir. Hakkaniyet”, Kıta Sahanlığı / münhasır ekonomik bölge sınırlandırmasında temel ilkedir.

Kıbrıs Rum yönetiminin tek taraflı eylemleri sadece Kıbrıs Türklerinin haklarını yok saymakla kalmıyor, aynı zamanda Türkiye'nin Doğu Akdeniz'de adanın batı kıyısı açıklarındaki deniz yetki alanlarına da meydan okuyor. Türkiye, Kıbrıs meselesi dışında Doğu Akdeniz'de, özellikle BM'ye kayıtlı 32° 16' 18” Doğu boylamının batısında meşru ve yasal hakları olduğunu deklare ederek etmiştir.

"30 Eylül 2020'de Birleşmiş Milletler Türkiye ile Libya arasında imzalanan deniz sınırı anlaşmasını tescil etti. Tescil belgesine göre, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres, Türkiye ve Libya arasında imzalanan uluslararası anlaşmayı Birleşmiş Milletler Şartı'nın 102'nci maddesi gereği onayladı."

Yunanistan ile Mısır arasında yapılan anlaşmada sınır 26° 00' 00" D boylamı ile 27° 59' 02" D boylamı arasında uzanıyor. Meis Adası söz konusu anlaşmada Mısır tarafından hiç dikkate alınmamıştır. 28. meridyenin doğusundaki bölgenin Mısır ve Yunan hükümeti tarafından Türkiy'ye ait olduğu kabul edilmiş oldu. Mısır, Yunanistan ile yaptığı MEB anlaşmasını 28 derece Doğu boylamı ile sınırladı. Atina, bu anlaşmaşı Kıbrıs’a kadar uzatmayı planlıyordu ancak bu planı tutmadı.

28 derece Doğu  boylamı  Libya hattı olan 26 derece Doğu boylamının batısına geçmeli. Libya hattı ile birleştirilmeyen hiçbir koordinatın Mısır'a verilmemesi gerekiyor. Mısır ile olası bir MEB anlaşması kapsamında Libya Hattı Esas Alınmalı, Alınmazsa, bu Türkiye’nin aleyhine olacak.

Konumları adil sınırlandırmayı bozuyorsa, adalara deniz sınırı sınırlandırmasında sınırlı bir etki verilir veya hiç etki verilmez. Dolayısıyla Türkiye, Kıbrıs Rumlarının gayri meşru Kıta Sahanlığı/münhasır ekonomik bölge iddialarını tanımıyor.

Türkiye, Kıbrıs adasının, adanın batısındaki basite indirgemeci eşitlik sınırlama yöntemlerine dayalı olarak tam Kıta Sahanlığı / münhasır ekonomik bölge oluşturamayacağı görüşündedir, çünkü böyle yapılması uluslararası hukuk kapsamında adil sınırlamayı bozar.

Nitekim, Deniz Sınırlarının Sınırlandırılmasının temel ilkesi hakkaniyete uygun bir çözüme ulaşmaktır. Bu ilkeye göre, coğrafi ve diğer ilgili koşullar dikkate alınarak, Deniz Sınır Sınırlandırması söz konusu olduğunda adalara özel muamele uygulanabilir. Uluslararası içtihat uyarınca, bu özel muamele, adaların varlığı hakkaniyete uygun sınırlamayı bozuyorsa, Kıta Sahanlığı veya münhasır ekonomik bölge oluşturma konusunda kısmi olabilir veya hiçbir etkisi olmayabilir.

Türkiye, Doğu Akdeniz'de nihai bir Deniz Sınır Sınırlandırmasının ancak ilgili kıyı devletleri arasında uluslararası hukuk ve hakkaniyet ilkesine dayalı olarak varılacak anlaşmalar yoluyla çözülebileceğini vurgulamaktadır.

Türkiye 1982 BMDHS'ye taraf veya imza sahibi değildir ve ayrıca ABD-İSRAİL 1982 BMDHS'ye taraf değildir, ancak Türkiye örf ve adet hukuku olduğu için maddelerinin çoğunu uygulamaktadır. Ancak Sözleşme, Ege Denizi gibi yarı kapalı ve özel koşullar için yeterli garantiler sağlamaz (3, 33, 121. maddeler cayma hakkı vermez) ancak bu o kadar önemli değildir; Tüm kıyı devletlerinin, Münhasır Ekonomik Bölge ve Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi dahil olmak üzere uluslararası hukuka uygun olarak deniz bölgeleri kurma hakkı vardır, ancak Uluslararası Mahkeme, adaların sahip olduğu kara kadar deniz yetkisine sahip olamayacağına karar vermiştir.  Kıbrıs adası bir anakara değildir ve ada olarak Türkiye anakarası kadar Kıta Sahanlığı/münhasır ekonomik bölgeye sahip olamaz.

Sözleşme'ye taraf olmayan ülkelerde ise sözleşme maddelerine dayalı olarak ve evrensel hakkaniyet kuralları çerçevesinde haklarını kullanabilirler. Bu hakların en başında kıyı ülkelerinin denizlerdeki yargı yetkisini belirleyebilmeleri gelmektedir.

Türkiye, "BM Okyanus İşleri ve Deniz Hukuku Dairesi"nin 32º 16' 18" meridyeni için Batı boyunca kendisine ait alanlar olduğunu, kıta sahanlığı bölgesinin dış sınırlarının uygun olduğunu beyan ve tescil etmiştir. Batı'da da 28º 00' 00" Mısır ile deniz sınırını ve münhasır hakların ipso facto olduğu kıta sahanlığını oluşturuyor ve ab inito ilkesi geçerli ve bu BM'ye sunuldu. 30 Eylül 2020 tarihinde BM Deniz Hukuku bülteninde yayınlandı.

İhtilaflı sular ve/veya çakışan bölgeler durumunda alternatif olarak; bir devlet ve/veya üçüncü şahısların ihtilaflı sularda ve/veya çakışan bölgelerde hak iddiaları olduğunda, sıklıkla Almanya'nın Hamburg kentinde bulunan Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi'ne başvururlar.

Yasal olarak, Kıbrıs'ın batı noktalarında Türk deniz yetki alanları ve/veya Türkiye Cumhuriyeti Kıta Sahanlığı bölgelerinde ve ayrıca KKTC Kıta Sahanlığında münhasır ekonomik bölgelerin/kıtaların bulunduğu Kıbrıs'ın doğu noktalarında birbiriyle örtüşen bloklar bulunmaktadır. doğu akdeniz'in bazı bölgelerinde olduğu gibi sahanlıklar üst üste biniyor, deniz sınırını çizmek söz konusu komşu devletlere düşüyor.

Bir devletin münhasır ekonomik bölgesi, karasularının ötesinde ve bitişiğindeki, kıyı temel hattından denize doğru 200 deniz milinden fazla olmayan bir mesafeye uzanan bir alandır, ancak Kıbrıs'ın normal 200 deniz mili yerine yalnızca 12 deniz mili MEB'ye hakkı vardır. Türkiye ve diğer tüm ülkelerin Kıbrıs'ın güneyinde bir açık deniz gaz sahası içeren bir alanı dahil etme hakkına sahip olduğu miller ve ayrıca Türkiye, Kıbrıs'ın Mısır, Lübnan ve İsrail ile yaptığı MEB anlaşmalarını tanımıyor.

Kıbrıs'ın fiilen bölünmüş bir ada olarak konumu nedeniyle, adanın tek bir MEB ile yeniden birleştirilmesi durumunda KKTC'nin çıkarlarını temsil edemez. Türkiye, Kıbrıs ile Mısır arasındaki MEB anlaşmasına, kıta sahanlığının o bölgedeki kısmı üzerindeki iddialarına dayanarak itiraz etti.

Bu iddialar, “Uluslararası Mahkeme, adaların anakara kadar karada deniz yetkisine sahip olamayacağına karar verdiğinden”, kıta kıyısı devletleriyle rekabet halinde adaların deniz bölgeleri oluşturma kapasitesinin sınırlandırılması gerektiği görüşüne dayanmaktadır.

Kıbrıslı Rumların tek taraflı eylemleri...

Kıbrıs Rum yönetimi, Mısır, Lübnan ve İsrail ile tek taraflı olarak Münhasır Ekonomik Bölge anlaşmaları akdederek, ada çevresinde arama sözleşmeleri yürüterek ve bu tür faaliyetler için izin lisansları vererek bölgede pervasız bir politika izliyor.

Türkiye ve KKTC başından beri bu girişimleri reddetmiş ve Doğu Akdeniz gibi yarı kapalı bir denizde kıta sahanlığı ve MEB'lerin çizilmesinin ancak ilgili tüm ülkeler arasında yapılacak anlaşmalarla ve haklara riayet edilerek, uluslararası hukuk ve hakkaniyet ilkelerine dayalı olarak tüm ilgili tarafların çıkarlarını gözeterek mümkün olabileceğini beyan etmişlerdir. 

Hukuki açıdan bakıldığında, üçüncü kişilerin meşru haklarını ihlal eden ikili anlaşmalar geçersizdir ve bu tür anlaşmalarla hakları ihlal edilen üçüncü ülkeler üzerinde hukuki bir etkisi yoktur. Türkiye'nin Mısır-Yunanistan MEB anlaşmasına itirazı, anlaşmadaki sınır çizgisinin Türkiye'nin Akdeniz'deki kıta sahanlığını ihlal etmesi nedeniyle BM'de tescillendi.

Uluslararası hukuk ve Türkiye'nin konumu...

Kıbrıs Rum yönetiminin tek taraflı eylemleri sadece Kıbrıs Türklerinin haklarını yok saymakla kalmıyor, aynı zamanda Türkiye'nin Doğu Akdeniz'de adanın batı kıyısı açıklarındaki deniz yetki alanlarına da meydan okuyor. Türkiye, Kıbrıs meselesi dışında Doğu Akdeniz'de, özellikle BM'ye kayıtlı 32° 16' 18” Doğu boylamının batısında meşru ve yasal hakları olduğunu beyan etmiştir.

Konumları adil sınırlandırmayı bozuyorsa, adalara deniz sınırı sınırlandırmasında sınırlı bir etki verilir veya hiç etkisi verilmez. Bu nedenle Türkiye, Kıbrıs Rumlarının gayri meşru MEB iddialarını tanımıyor.

Türkiye, Kıbrıs adasının, adanın batısındaki basite indirgemeci eşitlik mesafeli sınırlama yöntemlerine dayalı olarak tam MEB'ler oluşturamayacağı, çünkü bunu yapmanın uluslararası hukuk kapsamında adil sınırlamayı bozacağı görüşündedir.

Nitekim Deniz Sınır Sınırlandırmasının temel ilkesi hakkaniyete uygun bir çözüme ulaşmaktır. Bu ilke kapsamında, coğrafi ve diğer ilgili koşullar dikkate alınarak, MBD ile ilgili olarak adalara özel muamele uygulanabilir. Uluslararası içtihada uygun olarak, adaların varlığı hakkaniyete uygun sınırlamayı bozuyorsa, bu özel muamele kısmi olabilir veya MEB'lerin veya kıta sahanlığının oluşturulmasında hiçbir etkisi olmayabilir.

Türkiye, Doğu Akdeniz'de nihai bir  Deniz Sınır Sınırlandırmasının ancak ilgili kıyı devletleri arasında uluslararası hukuka ve hakkaniyet ilkesine dayanan anlaşmalar yoluyla çözülebileceğini vurgulamaktadır.