Yunanistan ve Türkiye arasında Doğu Akdeniz deniz alanlarının anlaşmazlığı

YUNAN ADALARINA TAM ETKİ HAYAL ÜRÜNÜ

İtalya ile MEB anlaşması imzalayabilmek için; Adriyatik ile Akdeniz, İtalya ile Yunanistan arasında kalan İyon Denizi’ndeki Diapontia adaları ile Strofadia adalarının ana kara gibi deniz yetki alanı bulunmadığını kabul etti.  Bu tabii ki Türkiye’nin kullanacağı bir koz ve emsal oluşturdu.

Bu anlaşma Yunanistan’da aceleyle verilen ödün diye eleştirildi. Yunanistan, Türkiye’ye karşı adaların ana karalar hadar deniz yetki alanı olduğu tezini savunuyordu. Şimdi bu haksız tezini kendisi çürüttü. Bu arada Yunanistan, Libya ve Arnavutluk’un hakkını da yediği görülüyor.

Yunanistan, İtalya ile imzaladığı anlaşmada adaların yetki alanı olmadığını kabul etmişken, Meis Adası’nın yetki alanı iddiasıyla Uluslararası Adalet Divanı kararlarına/UA hukuka aykırı anlaşmaya Mısır’ın yanaşması pek de olanaklı değildi.Mısır’ın tavrını değiştirmesi bu noktada pek de mümkün olmadı.

Yunanistan önce İtalya ile ardından da Mısır ile imzaladığı SINIRLANDIRMA anlaşmalarında büyük bir hata yaptı. İtalya anlaşmasında "adalara tam etki" iddiasından vazgeçen Yunanistan, Mısır ile vardığı

anlaşmasında da iddiasından geri çekilmenin altını kalın çizgilerle çizdi. Yunanistan’ın Ege Denizi'nde Türkiye’ye karşı ileri sürdüğü, adaların KS/MEB hakkı bulunduğu iddiası İtalya ile anlaşması sonrası çökmüştür. Yunanistan iddialarının temelsiz olduğunu bizzat kendi anlaşmasıyla tescil etmiştir. 1977 ve 2020(1982 BMDHS) Anlaşma sınırlarında hiçbir değişiklik olmamıştır.

Yunanistan'ın iddialarının temelinde "Adalar Devleti" olduğu tezi bulunuyor. BMDHS 46. Mad: "adaların tam yetkiye sahip olabilmesi için ülkenin arşipellerden oluşması şartını koşuyor. Bir ülkenin arşipellerden oluşması için tamamen yada büyük ölçüde adalardan müteşekkil olması gerekiyor."

Yunanistan öncelikle bir Adalar Devleti olduğu ve tüm adalarının kendi MEB'ini ürettiği tezini terk etti. Yunanistan ile Mısır arasında yapılan anlaşmada sınır 26° 00' 00" D boylamı ile 27° 59' 02" D boylamı arasında uzanıyor. Mısır, Meis Adasını söz konusu anlaşmada hiç dikkate almadı.

Rodos'a %50 etki tanınmış,

Yunanistan 27° 59' 02" D boylamının doğu sınırını oluşturmasını, Rodos'a yarım etki tanımayı, Meis’in karasuları ile çevrelenmesini zımnen kabul etti.Daha da önemlisi, bu anlaşma ile Yunanistan-GKRY sınırlandırma anlaşması ihtimali de böylelikle tarihe karışmış oluyor.

Çizilen sınır Rodos, Kaşot, Kerpe, Girit adaları ile Mısır kıyıları arasında çizilen ortay hattın 35km kuzeyinde bulunuyor. Mısır, kendi uzun kıyıları karşısında Yunan adalarının kıyılarının kısa olduğunu belirterek ortay hattın kuzeye çekilmesini istemiş ve bunu kabul ettirmiş.

Yunanistan Mısır ile anlaşma yapmak için Rodos ve Girit için öngördüğü MEB bölgesinin %50'sinden ve ortay hatlar dayatmasından vazgeçtiği NET OLARAK görülüyor. Yunanistan baştan beri iddia ettiği adaların anakaralar kadar deniz bölgelerine sahip olduğu tezini kendi elleriyle çürüttü.

Ayrıca anlaşmanın Madde 1, paragraf E kısmında Yunanistan'ın herhangi bir sınır düzenlemesi durumunda Mısır'dan onay alması gerektiği kaydedilmiş. Yunanistan kıta sahanlığının doğu sınırını belirlemiş durumda. Bu da GKRY ile ikili bir anlaşmanın önünü kapatan kritik bir nokta olmuştur.

Yunanistan, Türkiye'nin iddialarını farkında olmadan 28. meridyenin doğusundaki bölgenin Türkiye'ye ait olduğu böyleec kabul edildi. Yunanistan ,Türkiye-Libya deniz bölgesi anlaşmasını reddederken, Türkiye'nin Mısır ile olan tezlerinde haklı olduğunu gösteren bir anlaşma da yaptı. Yunanistan kendi anakarasına uzak mesafede ve ters tarafta kalsa dahi Girit, Rodos, Kasos, Kerpe ve Meis adaları için tam yetki talep etmekte ve sanki bu adalar İyon Denizi’nde olduğu gibi anakaranın bir uzantısıymış arada deniz yokmuş gibi iddia etmekte idi.

1982 BMDHS 121. maddesinde adalar rejiminde ADALARIN Münhasır Ekonomik Bölge hakları olsa da, hakça paylaşım ilkesinde “ana kara denize hakimdir” prensibi esastır. Anakara önündeki bir başka ada, Türkiye-Libya KIYI projeksiyonunun önünü kapatamaz ve haklarını gasp edemez.

Yunanistan’ın iddia ettiği Ortay hat metodu Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge için geçerli değil. ULUSLARARASI hukukta ortay hat metodu SADECE KARASULARI içindir. Adalar denizinde ve Akdeniz’deki ADALARIN anakaralar kadar Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge HAKKI YOKTUR.

Türkiye'nin Doğu Akdeniz'de Yunanistan ile müzakere edeceği deniz yetki alanı konusu yoktur. Yunanistan anakarasının Doğu Akdeniz'e KIYISI yoktur ve Adalar denizindeki adalar nedeniyle bir kıta sahanlığı sınırlandırması söz konusu değildir. O nedenle Türkiye Doğu Akdeniz'de Yunanistan'la deniz sınırlandırma anlaşmasına ihtiyaç duymaz.

ULUSLARARASI HUKUKTA, bir ana kara ülkesi kendi egemenliğine ait olan adaların kendisine ait kara suları haricinde; Kıta Sahanlığı ve MEB'i yoktur. Yunanistan ana karası olan bir devlettir, sadece adalardan oluşan bir devlet değildir. Yunanistan ULUSLARARASI barış antlaşması olan Lozan’ı ihlal etmektedir.

Yunanistan ve Türkiye arasında Doğu Akdeniz deniz alanlarının anlaşmazlığını oluşturan temel konu Seville Haritasına dayanan Yunan talepleridir. Söz konusu harita Seville Üniversitesi akademisyenlerince Doğu Akdeniz konusundaki sözde gayri hukuki Yunan taleplerini çözmeyi amaçlayan haritadır. Buna karşılık haritanın Yunan adalarının kıta sahanlığı olduğu varsayımına dayanması Türkiye’nin kesin olarak reddettiği bir durumdur. Söz konusu şartlarda Yunan anakarasına 580 km uzaklıkta bulunan Meis Adası bile bu şartlarda Türkiye’nin kıta sahanlığı üzerinde etkili sayılmaktadır.

Buna karşılık söz konusu anlaşmanın uluslararası alanda bir bağlayıcılığının olmadığı da bilinmektedir. Türkiye’de bulunan Amerikan Büyükelçiliği de yaptığı bir açıklamada “Amerika Birleşik Devletleri, Seville Haritası’nın hukuki bir öneme sahip olduğunu düşünmemektedir.” şeklinde görüşünü belirtmiştir. Seville Haritası vasıtasıyla Türkiye’nin münhasır ekonomik bölgesi ve hakları kısıtlanmaya çalışılmaktadır. Seville Haritası Türkiye’yi Akdeniz’in kıyılarına hapsederken Antalya Körfezi dışında bir çıkış da tanımamaktadır. Haritaya göre Yunanistan’ın kıta sahanlığı Meis Adası’ndan başlamakta.

Bunun sonucu olarak ise Yunan kıta sahanlığı güneye doğru Akdeniz’in ortasına kadar inerek genişlemektedir. Türkiye 10 km 2 ’lik olan Meis Adası’nın Yunan anakarasına 580 km uzaklıkta bulunurken Anadolu’ya 2 km uzaklıkta bulunduğunu belirtmekte ve bu iddianın gayri hukuki ve rasyonel olmadığını vurgulamaktadır.

Türkiye ve Yunanistan arasında var olan ve kısmen donmuş şekilde de olsa varlığını sürdüren sorunlar Adalar denizi meselesinin çözümünü de zorlaştırır niteliktedir. Bu kapsamda sadece Akdeniz değil Adalar Denizi’nde karşılaşılan sorunlar da ilişkileri gerginleştirmekte Doğu Akdeniz siyasetinin bir parçası olarak diğer fay hatlarını da hareketlendirebilmektedir. Rum-Yunan ikilisinin iddia ettiği Ortay hat metodu Kıta Sahanlığı Ve Münhasır Ekonomik Bölge için geçerli değil. ULUSLARARASI hukukta ortay hat metodu SADECE KARASULARI içindir. Adalar denizinde ve Akdenizde ADALARIN anakaralar kadar Kıta Sahanlığı Ve Münhasır Ekonomik Bölge HAKKI YOKTUR. Yunanistan, deniz yetki alanlarının paylaşımı konusunda Doğu Akdeniz'deki muhatabımız değildir. Ancak, Ege Denizi'nde bazı problemleri  Yunanistan’la görüşebiliriz.  Yunanistan, Ege Denizi'ndeki kıta sahanlığı konusunu tartışmaya istekli değildir.

UYARI: Ege’de var olan tartışmalı bölgeler, AB üyesi olmayan Türkiye nezdinde ihtilaf doğurmaktadır. Doğu Akdeniz'de ve Ege'de sorunun tanımı dahi hukuki olarak mutabık kalınandan uzak iken sorunun çözümünün ULUSLARARASI Hukuk dairesinde gerçekleşeceğini beklemek politik miyopluktur.

Deniz sınırlarının belirlenmesindeki metodoloji; Deniz Hukuku, UAD ve Hakem Mahkemesi kararları sonucunda oluşmuş. Bu 3 makamın ortaklaştığı nokta: Sınır belirlenmesinde hakkaniyet, eşit uzaklık, oransallık, coğrafyanın üstünlüğü, kapatmama, özel ve beşeri koşullar gibi prensipler dikkate alınmaktadır.

BMDHS'nde, Uluslararası Adalet Divanı ve Hakem Mahkemesi kararlarında Yunanistan'ı "Adalar Devleti" yapacak herhangi bir ilke, prensip ya da karar bulunmuyor. Yunanistan'ın "Ekonomimizin çoğunu adalardan döndürüyoruz" tezi ise hukuken herhangi bir kıstas olarak belirlenmemiş.