Doğu Akdeniz doğal gazı Türkiye'ye ihtiyaç duyuyor..

2020'den bu yana uluslararası petrol ve gaz piyasasında petrol fiyat şoku, pandemiyle ilgili kısıtlamalar, Ukrayna-Rusya savaşı ve daha yakın zamanda devam eden İsrail-Gazze çatışması dahil olmak üzere birkaç şok yaşandı. Bu gerginlikler ve belirsizlikler, İsrail, Mısır, Kıbrıs, Türkiye, Ürdün ve Lübnan'ı içeren Doğu Akdeniz bölgesinin E&P potansiyeline daha da fazla odaklanılmasına neden oldu.

Bölgenin ilginç bir unsuru, devletler arası ilişkilerin gelgitleridir. Bunlar, Doğu Akdeniz'in bölgesel bir oyuncuya tam olarak entegre olup olamayacağı ve fazla gazı olan ülkelerin fazlalarının çoğunu bölgesel pazarlara tedarik etme konusunda kendilerini güvende hissedebilmeleri konusunda rol oynar. Bu ilişkiler ayrıca uluslararası pazarlara ulaşmak için inşa edilebilecek mevcut ve/veya yeni altyapının karşılıklı kullanımında da önemli bir rol oynar. Bu ilişkiler gelişemezse veya ilerleyemezse, bazı ülkelerin gaz sıkıntısı çekmesi ve Avrupa pazarlarına fayda sağlayabilecek rezervlerin mahsur kalması riski vardır.

Öncelikle her ülkenin arz ve talep denklemine bir bakalım ve ardından potansiyel ihracat projelerine dalalım.

İsrail: ~1 trilyon metreküp rezerve sahip İsrail şu anda ~25 milyar metreküp/yıl üretiyor ve ~16 milyar metreküp tüketiyor. Ürdün'e ~3 milyar metreküp/yıl ve Mısır'a ~6 milyar metreküp/yıl ihraç ediyor. Genişleme planları arasında Tamar sahasındaki kapasiteyi 11 milyar metreküpe, Leviathan sahasındaki kapasiteyi 12 milyar metreküpe ve Karish sahasındaki kapasiteyi 7,5 milyar metreküpe çıkarmak için alınan Son Yatırım Kararları yer alıyor. Ekim 2023'te Enerji Bakanlığı, İtalya'nın Eni liderliğindeki bir grup ve Azerbaycan'ın Socar'ını BP ile birlikte içeren bir grup da dahil olmak üzere altı şirkete 12 yeni keşif lisansı verdi. Her iki konsorsiyumda da İsrailli ortaklar yer alıyor.

Mısır: 2,2 trilyon metreküp rezerve sahip olan Mısır, 2022 yılında ~67 milyar metreküp üretti, ~61 milyar metreküp tüketti, İsrail'den ~6 milyar metreküp/yıl boru hattı gazı ithal etti ve ~10 milyar metreküp LNG ihraç etti. Mısır keşif ihaleleri düzenledi ve düzenlemeye devam ediyor, ancak son keşfi Chevron ve Eni tarafından yapılan mütevazı 100 milyar metreküplük bir keşifti. Miras sahalarından birkaçı su sızma sorunları yaşıyor ve hızla tükeniyor. Ülke, son zamanlarda elektrik üretimi için yeterli gaz olmaması nedeniyle saatlerce elektrik kesintisi yaşıyor.

Kıbrıs: ~400 milyar metreküplük potansiyel rezervlere sahip olan Kıbrıs'ın önemli bir potansiyeli var ancak şu anda devam eden bir gaz üretim veya geliştirme projesi yok. Ayrıca çok fazla iç tüketim pazarı da yok. Ülkenin 2024 yılında bir FSRU aracılığıyla LNG tüketmeye başlaması bekleniyor ve aynı zamanda ilk keşfi olan 105 milyar metreküplük Afrodit sahasını geliştirmek için Son Yatırım Kararı alma konusunda da ilerlemeyi umuyor.

Türkiye: 710 milyar metreküpün üzerinde rezerve sahip olan Türkiye, açık deniz Sakarya sahasının ilk aşamasından ~3,5 milyar metreküp üretime ulaşmayı hedefliyor. Türkiye yılda 45-60 milyar metreküp tüketiyor ve bu nedenle Rusya, İran, Azerbaycan ve LNG'den ithalata büyük ölçüde bağımlı.

Lübnan: TotalEnergies, Eni ve QatarEnergy tarafından yürütülen keşiflere rağmen Lübnan bugüne kadar herhangi bir keşif yapmadı ve gaz tüketmiyor. Ürdün ve Suriye üzerinden İsrail moleküllerinden de olsa Mısır'dan gaz ithal etme planları şimdilik ilerlemiyor.

İhracat projeleri

Şu anda, daha önce de belirtildiği gibi, bölgesel ihracatçılar arasında İsrail'den (Ürdün ve Mısır'a yılda yaklaşık 9 milyar metreküp) ve Mısır'dan (küresel pazara yılda yaklaşık 10 milyar metreküp LNG) küçük hacimli ihracatçılar yer alıyor. Bölgenin yılda 10-20 milyar metreküp daha gaz ihraç edebilmesi için aşağıdaki projeler değerlendiriliyor.

Kıbrıs: Afrodit'i geliştirmek ve Mısır'a yılda 6 milyar metreküp ihraç etmek için FID'ye ulaşmayı umuyor. Sahadaki ortakların geliştirme seçeneklerini incelemek için bir yıllık bir FEED gerçekleştirmesi bekleniyor.

Mısır: Uzun zamandır bir gaz merkezi olma hırsına sahip, ancak daha fazla keşifte bulunamaması ve ekonomik durumunda bir iyileşme sağlanamaması durumunda hızla net bir gaz ithalatçısı haline gelebilir. Nitekim 2023'te LNG ihracatının 2022'dekinin neredeyse yarısına yakın olması bekleniyor.

İsrail: Tamar'da kapasiteyi yılda 4 milyar metreküp daha artırmak ve Leviathan kapasitesini yılda 4-9 milyar metreküp daha artırmak için FID'ye ulaşmayı umuyor. Bu tür bir gelişmeyi sürdürmek için incelenen ihracat projeleri şunlardır:

Mısır'a ek satışlar - Tamar, 2025'ten 2034'e kadar Mısır'a ek 38-43 milyar metreküp ihraç etmeyi umuyor. Leviathan'dan da gelen Mısır'a ek hacimler hem daha fazla yukarı akış hem de orta akış geliştirmeleri gerektirecektir. İsrail'deki ortaklar, Mısır'ın mali durumunun istikrara kavuşmasını ve gaz arz ve talep oranının, Mısır'a gelen ek İsrail gazının daha yüksek ödeme yapan küresel LNG pazarına güvence altına alınmasını sağlamak istiyor.

Doğu Akdeniz doğal gazının Türkiye'ye ihtiyacı var

Türkiye'ye gaz ihraç edecek bir boru hattı: İsrail ile Türkiye arasındaki ilişkiler geçen yılın büyük bölümünde iyileşmiş olsa da, 7 Ekim'deki İsrail-Gazze savaşı Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Hamas'ı desteklemesine ve enerji iş birliği planlarını durdurmasına neden oldu. Bu, orta vadede Türkiye üzerinden ve Türkiye'den Doğu Avrupa'ya ihracat seçeneğini etkili bir şekilde ortadan kaldırıyor. Proje gelecekte yeniden ele alınabilir.

İsrail açıklarında FLNG: Leviathan ortakları 6,4 milyar metreküp/yıllık bir FLNG projesi düşünüyor. Ancak böyle bir projenin sermaye harcamaları önemlidir ve kıyıya yakın bir İsrail tesisinin güvenlik etkileri, böyle bir seçeneğin nasıl ve ne şekilde uygulanacağını görmek için daha fazla analiz gerektirebilir.

Doğu Akdeniz projesi: Bu, Kıbrıs'tan tedarik toplayacak ve bunları Yunanistan ve İtalya üzerinden taşıyacak olan İsrail'den açık deniz boru hattını içerecekti. Bu projenin Ön Uç Mühendislik Tasarımı, Türkiye ile bölgedeki siyasi huzursuzluk nedeniyle tamamlanmadı. Bu karmaşık bir 8/10 milyar dolarlık proje olmasına rağmen, diğer bölgesel projelerde yer alan bazı karmaşıklıklar göz önüne alındığında, uygulanabilirliği potansiyel olarak belirgin değildi. ABD, buarada Doğu Akdeniz boru hattından gaz getirecek olan EastMed boru hattına desteğini çekmeye karar verdi. Bu boru hattının Kıbrıs ve Yunanistan üzerinden Avrupa'ya ekonomik olarak uygulanabilir olmamasıdır.

Sonuç olarak: En ekonomik olan Türkiye üzerinden Avrupa'ya gaz taşıyacak en uygulanabilir projedir. Ancak daha fazla araştırma ve politik kararlar alınmasını gerektirmektedir. Karmaşık bir bölgesel duruma rağmen, doğal gaz güvenliği yerel, bölgesel, Avrupa ve küresel gaz tüketicileri için en büyük öneme sahip olmaya devam etmektedir.