Türkiye-AB Doğal Gaz Ticaret Ekseninin Kurulması..

Türkiye-AB doğal gaz ticaret ekseninin kurulması, Rusya'nın Doğu ve Orta Avrupa üzerindeki etkisini/kontrolünü azaltırken AB ile ilişkileri iyileştirebilir ve resmileştirebilir ve potansiyel olarak yenilenebilir enerjide iş birliği girişimlerine kapılar açabilir. Bu noktada, AB'ye katılım için resmi müzakereler için bir enerji faslı açmak, her iki tarafın da enerji düzenleyici çerçevelerini ve enerji politikalarını daha da uyumlu hale getirmesine yardımcı olacaktır. Doğal gaz yoluyla daha geniş Karadeniz bölgesinde istikrarı artırmaya odaklanan Türkiye (BOTAŞ aracılığıyla), 2022'den bu yana Moldova, Romanya, Macaristan, Bulgaristan ve potansiyel olarak Bulgaristan anlaşması yoluyla Yunanistan dahil olmak üzere çeşitli Doğu ve Orta Avrupa ülkeleriyle önemli doğal gaz ihracat anlaşmaları sağlamıştır.

Bu stratejiye dayanarak, BOTAŞ, Doğu ve Orta Avrupa'nın doğal gaz talebini karşılamak için altyapı yatırımlarını, gelişmiş iletim sistemini, coğrafi konumunu ve sağlam altyapısını kullanarak yeni doğal gaz ihracat anlaşmaları sağlamayı hedeflemiştir. Bu stratejinin bir parçası olarak, BOTAŞ ve Moldova'nın Doğu Gaz Enerji Ticareti, Eylül 2023'ten itibaren Moldova'ya günlük iki milyon metreküp doğal gaz ihraç etmeyi kabul etti. Bu, yıllık yaklaşık 0,73 milyar metreküpe veya Moldova'nın yıllık doğal gaz tüketiminin yaklaşık %25'ine denk geliyor.

Benzer şekilde, Türkiye'nin Orta Avrupa enerjisini güvence altına alma ve Romanya'nın Rus etkisine karşı enerji dayanıklılığını artırma stratejisi, Ekim 2023'te Romanya ile başka bir ihracat anlaşmasıyla sonuçlandı. Bu anlaşma, günde dört milyon metreküpe kadar doğal gaz tedarikine izin veriyor ve Mart 2025'te sona erecek. Bu anlaşma uyarınca, Türkiye Romanya'ya yıllık yaklaşık 1,46 milyar metreküp katkıda bulunuyor ve bu da Romanya'nın yıllık doğal gaz tüketiminin yaklaşık %12'sini oluşturuyor.

Öte yandan, BOTAŞ ve Macaristan'ın devlet enerji şirketi MVM, Ağustos 2023'te başka bir önemli doğal gaz ihracat anlaşması imzaladı ve Türkiye'nin doğal gaz ihracatının ilk sınır ötesi alıcısı oldu. Her ne kadar küçük porsiyonlar olsa da, Macaristan'ın gaz ithalat kaynaklarını çeşitlendirme çabaları açısından dikkate değer bir olaydır.

Türkiye'nin Karadeniz bölgesel enerji piyasalarındaki ticari etkisini artırmak için en önemli anlaşma Bulgaristan ile yapılmıştır. Ocak 2023'te Türkiye ve Bulgaristan, Bulgargaz aracılığıyla yıllık 1,5 milyar metreküpe kadar iletimi sağlayan kapsamlı bir on üç yıllık anlaşma imzaladılar. 2023'te Bulgaristan'ın doğal gaz tüketiminin yaklaşık %50'sini karşılayan bu anlaşma, Bulgargaz'a Türkiye'nin şebekesi üzerinden Türk-Bulgar sınırına taşınan gazla, özellikle yeni FSRU Saros terminali olmak üzere Türk LNG terminallerinde bu kapasiteye erişim hakkı da sağlıyor.

Türkiye'nin özellikle Bulgaristan ve Romanya gibi Karadeniz'e kıyısı olan ülkeler olmak üzere Avrupa ülkeleriyle ekonomik işbirlikleri, Rus ticari etkisini sınırlamak için stratejik bir iş birliğinin kurulmasının altını çiziyor. Bu işbirliği modeli, ters gaz akışıyla Trans-Balkan Boru Hattı'nın yeniden etkinleştirilmesinin önünü bile açabilir ve ittifakı karmaşık ve birbirine bağımlı bir şekilde daha da sağlamlaştırabilir.

Bu bağlamda, bir politika seçeneği olarak, gazın güneyden kuzeye, Rusya'yı atlayarak hareket etmesini sağlayacak olan TBP'nin ters akışı, boru hatları aracılığıyla işbirliğini güçlendirmek için kullanılabilir. Bu, Türkiye'nin gerekli uzmanlığa ve altyapı bilgisine sahip olduğu bir alan olan çift yönlü kompresörlerin kurulması gibi teknik değişiklikler gerektirecektir. Bu politika seçeneği, Rusya gibi tek bir tedarikçinin transit ülkeler üzerindeki jeopolitik etkisini azaltacaktır. Örneğin, Türkiye bu yeteneği bir gaz merkezi olarak hareket etmek, LNG terminallerinden veya Azerbaycan ve/veya Türkmen tedariklerinden Avrupa'ya gaz yeniden dağıtmak için kullanabilir ve bölgenin enerji esnekliğini ve güvenliğini daha da artırabilir.

Etki FSRU (28 milyon metreküp/gün), Marmara Ereğlisi LNG terminali (35 milyon metreküp/gün), Egegaz LNG terminali (40 milyon metreküp/gün), Dörtyol FSRU (28 milyon metreküp/gün) ve Saros FSRU (25 milyon metreküp/gün) dahil olmak üzere Türkiye'nin LNG terminalleri, toplu olarak 156 milyon metreküp/gün kapasiteye katkıda bulunmaktadır. Bu kapsamlı kapasite, Türkiye'nin yaklaşık 15 milyar metreküp'lük atıl kapasitesiyle birleştiğinde, Slovenya, Macaristan ve Bosna-Hersek'e etkili bir şekilde LNG tedarik etme konumuna gelmektedir. Bu, Türkiye'nin gelişmiş LNG altyapısının önemli bir rol oynaması için bir fırsat penceresidir.

Sonuç ve enerji politikası önerileri

Türkiye, Orta, Doğu ve Güneydoğu Avrupa ülkelerinin enerji güvenliğini desteklemede önemli bir rol oynamaktadır ve oynamaya devam edecektir. Bu stratejik katkı, yalnızca bu ülkelerin Rusya'nın ticari etkisine karşı enerji dayanıklılığını artırmakla kalmaz, aynı zamanda Türkiye, transit ülke olarak NATO'nun ikinci büyük ordusu olarak ortaya çıktıkça daha istikrarlı bir Karadeniz bölgesini de güçlendirir. Türkiye'nin Moldova, Romanya, Macaristan ve Bulgaristan ile yakın zamanda imzaladığı gaz ihracat anlaşmaları, bölgede önemli bir enerji tedarikçisi ve gaz merkezi olma yönündeki kararlılığını ve kapasitesini ortaya koymaktadır.

Öneriler

1- TAP/TANAP kapasitesini artırın: Türkiye'nin Rusya dışındaki gaz sözleşmelerini Avrupa'ya taşıması, Avrupa'nın 2027 hedefleriyle uyumludur. Bu uyumu desteklemek için TANAP ve TAP'ın boru hattı kapasitesini artırmak için çaba gösterilmelidir. Bu, Rusya dışındaki gazın Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınmasını kolaylaştırmak için mevcut kapasiteyi 16 milyar metreküpten 31 milyar metreküpe çıkarmayı, böylece kıtanın enerji güvenliğini artırmayı ve Rus gazına olan bağımlılığı azaltmayı içerir.

2- Karadeniz enerji iş birliğini genişletin: Türkiye, Karadeniz bölgesindeki Doğu ve Orta Avrupa ülkeleriyle doğal gaz ihracat anlaşmalarını ve stratejik ortaklıklarını daha da genişletebilir, böylece Rus etkisini azaltabilir ve Avrupa enerji piyasalarında bir enerji merkezi olarak rolünü sağlamlaştırabilir.

3- Sakarya gaz sahasından üretimi en üst düzeye çıkarın: Türkiye'nin ilk derin su gaz sahası keşfinin, ikinci aşamasında üretim kapasitesini 3,5 milyar metreküpten 14 milyar metreküpe önemli ölçüde artırması bekleniyor. Bu alan, Doğu ve Orta Avrupa ülkelerine doğal gaz tedarik etmek için önemli bir kaynak olarak geliştirilmeli, bölgesel enerji çeşitliliğine ve güvenliğe katkıda bulunmalıdır.

4- Türkiye-Yunanistan bağlantı hattının yenilenmesini sağlayın: 2023 yılında Yunanistan'ın toplam doğal gaz tüketimi 6,38 milyar metreküptü. 0,75 milyar metreküp taşıyan Türkiye-Yunanistan bağlantı hattı, Yunanistan'ın toplam tüketiminin yaklaşık %11,75'ini oluşturuyordu. Enerji ilişkilerinin sürekli desteklenmesini ve normalleşmesini sağlamak için Türkiye-Yunanistan bağlantı hattı anlaşması yenilenmelidir.

5- Bölgesel güvenlik için Trans-Balkan Boru Hattı'nın ters akışını sağlayın: Bu boru hattının teknik değişikliklerini, ters akış yeteneklerini etkinleştirmek, doğal gazın güneyden kuzeye taşınmasını kolaylaştırmak ve bölgesel enerji güvenliğini artırmak için tamamlamaya öncelik verin.

6- Türk LNG'siyle Orta Avrupa'nın Güvenliğini Sağlamak: Türkiye'nin gelişmiş LNG altyapısı ve önemli atıl kapasitesi göz önüne alındığında, Slovenya, Macaristan ve Bosna-Hersek gibi Orta Avrupa ülkeleri için enerji tedarik çeşitliliğini artırma fırsatı bulunmaktadır.