Cemal ASLAN - Dogu Akdeniz Petrol & Gaz ve Enerji Panaroma

Şubat 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, merkez üssü Avrupa olan küresel bir enerji krizini hızlandırdı. Savaş, Avrupa'yı uzun süredir devam eden Rus doğal gazına olan bağımlılığını sona erdirmek için çabalamaya zorladı; bu da arzın çeşitlendirilmesini gerektiren bir hedefti. Ancak bu süreç zorlu oldu. Nispeten değiştirilebilir olan petrolle karşılaştırıldığında, yüksek sermaye maliyetleri ve boru hatları ile sıvılaştırma tesisleri için uzun teslim süreleri nedeniyle gazın yeniden yönlendirilmesi zordur. Bu krizin ortasında, Avrupa için umut vadeden yeni bir gaz kaynağı olarak ortaya çıkan bölgelerden biri de Doğu Akdeniz, özellikle İsrail ve Mısır'dır. 2000'daen bu yana, bu 2 ülkedeki derin su havzalarında yapılan keşifler, yaklaşık 2.4 trilyon metreküp gaz kaynağının keşfedilmesiyle sonuçlandı. Dahası, keşif devam ediyor ve yeni keşifler mümkün, bu da gelecekte daha da büyük hacimlerde gazın mevcut olabileceği anlamına geliyor. İsrail ve Mısır Avrupa'ya ...

Fosil yakıtlar grubundan hidrokarbon kökenli bir enerji kaynağı olan doğalgazın oluşumu konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Ancak yaygın görüş, diğer fosil yakıtlar gibi doğalgazın da milyonlarca yıl önce yaşamış bitki ve hayvan atıklarının yeraltında yüksek sıcaklık ve basınç etkisiyle kimyasal değişmeye uğramasıyla oluştuğu, yani organik kökenli olduğudur. Doğalgaz; gözenekli kayaçların boşluklarına sıkışmış olarak veya serbest halde bulunan renksiz, kokusuz ve hafif bir gazdır. Genellikle petrol sahalarında bulunur. Bileşimi metan, etan, bütan, propan,karbondioksit, oksijen, nitrojen, hidrojen sülfit gibi gazlar içermektedir. Ancak pek çok doğalgaz alanında yapılan çalışmalar, metanın temel kimyasal bileşen olduğunu ortaya koymuştur. Geleneksel katı ve sıvı yakıtların tamamı yanma sırasında atmosfere çevre ve insan sağlığı üzerinde zararlı etkileri bulunan bazı gazlar yayarken,temiz enerji olarak da adlandırılan doğal gazın fazla kirletici etkisi yoktur. Özellikle elektrik ener...

Doğu Akdeniz son yıllarda dünya gündeminde gaz yatakları konusuyla birlikte anılır olmuştur. Bunda İsrail ve Mısır açıklarındaki sırasıyla Leviathan, Tamar ve Zohr sahalarında kaydadeğer miktarda doğal gaz keşfedilip üretilmesi önemli rol oynamıştır. Bunun yanında diğer kıyıdaş ülkeler olan Lübnan, Suriye, Türkiye, KKTC ile GKRY deniz alanlarındaki potansiyel rezervler de konuşulmaya başlanmıştır.  Rezervlerin büyüklüğü konusunda petrol ve gaz sanayiinde sıkça kullanılan (3P) kanıtlanmış, olası, potansiyel kategorisini burada da yapmakta fayda görülmektedir; çünkü kanıtlanmış rezerv dışında kalan miktarlar bolca spekülasyon barındırmaktadır. İsrail ve Mısır’ın aksine diğer ülkelerde henüz büyük bir gaz keşfi söz konusu  olmadığı için abartılı rakamlara itibar edilmemelidir. Belirtildiği üzere İsrail’in Doğu Akdeniz’de, Leviathan ve Tamar olmak üzere iki önemli gaz yatağı bulunmaktadır. Bu ikisinin yanında diğer irili ufaklı sahalarla birlikte yaklaşık 1 trilyon metreküp ispatl...

AB’nin Rusya’ya karşı ABD’nin öncülük ettiği yaptırımlara katılması karşılığında Moskova’nın petrol ve gaz alanındaki karşı yaptırımlarına maruz kalması ise Avrupa ülkelerinin bazıları açısından çok yıkıcı etkilerin ortaya çıkmasına neden oldu. Petrol ve gaz alanında Rusya’ya olan bağımlılık sorununu çözmeden Moskova ile böyle bir güç mücadelesi içerisine girilmesi, birçok AB ülkesinin tüm ekonomik zenginliklerine rağmen başa çıkmakta zorlandıkları bir doğal gaz krizi ile karşı karşıya kalmalarına yol açtı. Bu sorunun üç boyutundan bahsetmek mümkündür. Birinci olarak, her şeyden önce bazı Avrupa ülkeleri kışa girilirken ciddi bir doğal gaz tedarik riskine sahiptirler. İkinci olarak, kriz nedeniyle aşırı şekilde yükselen enerji fiyatları, dünyanın diğer bölgelerinde olduğu gibi Avrupa’da da özellikle bu açıdan dışa bağımlı ülkelerde hayat pahalılığının, ona bağlı yoksulluğun sonucu olarak istikrarsızlığın artması endişesini de beraberinde getirmektedir. Üçüncü olarak, Rusya ile yaşanan ...

  AB, 2027 yılına kadar Rus gazından bağımsızlık elde etmeye çalışırken, hem arz hem de talep üzerinde çalışıyor. Talebi karşılamak için üye devletlerden, Ağustos 2022 ile Mart 2023 arasında belirli çekinceler ve muafiyetlerle gönüllü olarak gaz tüketimini %15 oranında azaltmaları istendi. Diğer seçenekler arasında termostatları kısmak, gaz talebini birleştirmek, ortak satın alımlar ve daha fazla altyapı bağlantısı yer alıyor. Arz tarafında, Avrupa'nın ABD LNG ithalatı, 2022'nin ilk yarısında 11,18 milyon tondan 2023'ün ilk yarısında 28,20 milyon tona iki katından fazla arttı. AB, Azerbaycan, Norveç ve Katar'dan da ek tedarikler ararken, fırsat doğru şekilde değerlendirilirse Doğu Akdeniz de Avrupa'nın gaz ihtiyaçlarını karşılamada kritik bir rol oynayabilir. Doğu Akdeniz, Avrupa'nın gaz tedarik çeşitlendirme çabalarına yardımcı olabilecek bol miktarda rezerve sahiptir. İsrail yaklaşık 1 trilyon metreküp gaz keşfetti ve geliştirdi, Mısır da önemli miktarda gaza ...

Son on yılda Doğu Akdeniz'de bulunan büyük gaz, bölgenin gaz piyasalarını birbirine bağlama ve buna karşılık çatışma içindeki ülkeleri müzakere masasına getirme hırslarını körükledi. Bu büyük beklentilerin abartılı olduğu kanıtlandı, ancak daha küçük ölçekli hedeflere ulaşılabilir. Doğu Akdeniz'deki son gaz keşifleri, bölgenin gaz piyasasını ve ekonomik ilişkilerini dönüştürdü ve jeopolitik değişim umutlarını da artırdı. Yeni keşiflerin başlıca yararlanıcıları olan İsrail ve Mısır, bölgesel bir gaz forumu kurdu. Avrupa Birliği, İsrail ve muhtemelen Kıbrıs gazını Avrupa'ya taşıyacak bir boru hattı için bir çalışma başlattı; bu proje, Rusya'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı tamamen işgal etmesinin Rus gazına erişimi engellemesinden sonra gerçekten zamanında görünüyordu. Ancak boru hattı projesi artık ticari, çevresel ve siyasi endişeler nedeniyle ölmüştür. Bu ve diğer açılardan, Doğu Akdeniz'deki gaz keşiflerine yönelik büyük beklentilerin abartılı olduğunu kanıtla...

Doğu Akdeniz; farklı din, mezhep, siyasi ve etnik grupları bünyesinde barındıran bir bölge olup tarih boyu çatışmalara sahne olmuştur. Kıyıdaş devletlerin güvenliğini tehdit eden bu çatışmalar devam ederken, bölgede hidrokarbon kaynaklarının keşfedilmesi, gerilimi ve  rekabeti besleyici bir etki yaratmaktadır. Günümüzde diğer tüm işlevlerinin yanı sıra aktörler tarafından rakiplerine karşı bir baskı aracı olarak da kullanılan enerji, bir güç unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Hidrokarbon kaynakları devletlerin güvenlik açıklarını azaltıcı bir etkisinin olması, bu kaynaklar üzerinde hakimiyet kurma mücadelesini doğurmaktadır. Türkiye, artan doğal gaz tüketim ihtiyacını karşılamak ve petrol ve doğal gaz ticaret merkezi olma hedefini sürdürmek için bölgeye olan ilgisini artırmaktadır.  GKRY ise, güvenlik açıklarını azaltma ve kaynakların büyük bir bölümünü ihraç ederek ekonomik kazanç elde etme gayreti içerisindedir. Doğu Akdeniz bölgesinde son yıllarda keşfedilen enerji kaynak...