Doğu Akdeniz gaz boru HATTI projesi neden çöktü?

Doğu Akdeniz gaz boru HATTI projesi neden çöktü?

East-Med, Doğu Akdeniz Boru Hattı Projesi’nin maliyetinin yaklaşık 20-25 milyar dolar civarında olması öngörülmektedir. Proje tamamlandığında, söz konusu maliyetlerin fiyatlara yansıtılması neticesinde Avrupa açısından doğal gaz alım fiyatlarının bugünkünden çok daha fazla olacağı tahmin edilmektedir. Mevcut durumda Avrupa son 10 yılın en düşük fiyatlarıyla doğal gaz temini sağlamaktadır.

Hesaplamalar günümüzde Avrupa kıtasının doğal gaza çok uygun bir fiyatla ulaştığını göstermektedir. Öte yandan, East-Med projesi hayata geçirilirse, hesaplanan tüm maliyetlere ek olarak Avrupa’nın satın aldığı doğal gaz fiyatının şimdiye kıyasla iki kattan fazla olacağı tahmin edilmektedir. Dolayısıyla East-Med projesinin uygulanabilir olabilmesi için Doğu Akdeniz’deki kaynak fiyatlarının piyasa fiyatları ile rekabet edebilir seviyeye gelmesi şarttır.

ABD Başkanı Biden yönetimi,diplomatik kanallardan Yunanistan’a “Planlanmakta olan ‘East Med’ projesinin, ekonomik açıdan hayata geçirilebilmesinden tereddütleri bulunduğunu ve bu projeyi desteklemeyi düşünmediğini” bildirdi. Aynı görüş, İsrail ve Kıbrıs Rum Yönetimi’ne de iletildi.

İsrail ve Kıbrıs için en uygun seçenek Türkiye'dir.

İsrail ve Kıbrıs için en uygun seçenek Türkiye'dir. İsrail ile Türkiye arasında Doğu Akdeniz'de olası bir iş birliği, her iki ülkenin enerji güvenliği açısından önemlidir. Bölgede büyük bir güç olan Türkiye, Orta Doğu ve Orta Asya gazını Avrupa'ya taşımanın en ucuz yoludur. Türkiye, İsrail ve Kıbrıs'ta mevcut gazın üretimi ve gelecekte keşfedilecek potansiyel gaz kaynaklarının Avrupa'ya ulaşması ile ilgili tek ekonomik rotadır. Türkiye, bölgenin en önemli petrol & gaz ticaret merkezi ve en büyük pazarıdır.

Türkiye’nin boru hattı Libya ile imzaladığı anlaşma ile kesinleşen deniz yetki alanından geçtiği ve KKTC’nin haklarını ihlal ettiği gerekçesiyle projeye baştan beri itiraz etti. İsrail’in önünde doğalgazı Avrupa’ya ulaştırmak için 2010’daki Mavi Marmara olayı öncesinde imza aşamasına gelen, aradan geçen 12 yılda perde arkasında pazarlıkları süren İsrail-Türkiye boru hattından başka alternatif bulunmuyor. Çünkü Mısır üzerinden Avrupa’ya sıvılaştırılmış doğalgaz satmak zorunda kalan İsrail için maliyet artıyor.

Doğu Akdeniz'deki gazın Avrupa'ya taşınmasını amaçlayıp Türkiye'yi baypas eden EastMed projesi, rafa kaldırıldı. Projenin yerine artık yeni rotalar belirlenmeye çalışılıyor.

Doğal gaz her yerden gelebilir, her sene kömür, nükleer ve yenilenebilir ile üretilen elektrik sayesinde gaza olan ihtiyaç azalıyor. Bu İsrail gazı için pazar bulma konusunu çok zorlaştırıyor. Devletlerarasında yapılan politik anlaşmalar ticari anlaşmaları kolaylaştırabilir. Bu bir gerçektir. Ancak ticari anlaşmalar devletler tarafından değil şirketler tarafından yapılır ve şirketler politika yapmazlar, sadece para kazanırlar.

Doğu Akdeniz boru hattı ile Avrupa’ya gitmesi planlanan İsrail gazı da tamamı ile aynı problemlerle yüzleşiyor. Eğer İsrail’de platformdan gaz fiyatı 4 dolar ile başlarsa bile 2000 km yol gidecek ve 3300/3500 metre derinden bu yolu gidecek. Bu koşulları düşünürsek gazı İsrail’den Avrupa’ya götürmek 8 doların altında olmayacak. Bu uygulanabilir bir proje değil. 8 doların üstüne gelecek bir gaz AB'de piyasa bulamaz ve başarılı olmaz.

East-Med projesinin yüksek maliyetli olma potansiyeli ve özellikle Avrupa için doğal gaz birim satış fiyatlarını yukarı çekme senaryosu, Türkiye üzerinden geçecek bir boru hattı projesini gündeme getirmektedir. Türkiye şimdiye kadar gerçekleştirdiği başarılı petrol ve doğal gaz boru hattı projeleriyle, Doğu Akdeniz havzasında bu- lunan kaynakların dış pazarlara ulaştırılması noktasında öne çıkmaktadır. Bu yönüyle Türkiye gerek jeostratejik özellikleri gerekse enerji altyapısı sayesinde piyasaların arz güvenliğine katkı sunacak konumdadır.

Dolayısıyla East-Med projesinin uygulanabilir olabilmesi için Doğu Akdeniz’deki kaynak fiyatlarının piyasa fiyatları ile rekabet edebilir seviyeye gelmesi şarttır. Ancak mevcut konjonktürde bu durum pek mümkün görünmemektedir. Avrupa’nın doğal gaz ithalatına bakıldığında, Rusya’ya olan yüksek oranlı bağımlılığı dikkat çekmektedir. Bu nedenle Avrupa Birliği, politikalarını öncelikle kaynak ülke çeşitliliğini arttırmak amacıyla yürütmektedir.

2022 Ocak'ta, ABD tarafından iletilen bir gayriresmi mektupla (non paper) East-Med projesinin mali açıdan uygulanabilirliği konusunda çekincelerin iletildiği belirtildi. Gelinen aşamada İtalya’dan sonra ABD’nin de rasyonel olmayan bu siyasi projeden çekildiği anlaşıldı. East-Med boru hattı artık bir olasılık değil, Rum yönetiminin enerji politikaları bir hayal. Rum yönetimi, Kıbrıs'ta her zaman mantıksız olmuştur. EastMed hiçbir zaman teknik ve ticari olarak uygulanabilir olmadı. Aslında tüm piyasalardaki gibi enerji üretim ve tüketim kaynakları piyasalarında da her zaman ekonomik rasyonalite kazanır.

En konomik Rota: Türkiye Rotası

ABD'nin Orta Doğu ve Doğu Akdeniz'deki yeni petrol ve doğal gaz kaynakları planını uygulamak için bölgede güçlü müttefiklere ihtiyacı var. Türkiye ve İsrail gibi. Bu nedenle öncelikle süregelen çatışmaların sona erdirilmesi gerekiyordu. Doğu Akdeniz'de Türkiye olmadan bir denklem kurmak mümkün değil.

Türkiye arz güvenliği sağlama alanında adımlarını atıyor ve arz konusunda geniş bir skalaya sahip. Ancak İsrail gazı, arz güvenliği konusunda o kadar da hayati bir öneme sahip değil çünkü Türkiye gazı her yerden alabilir. İran’dan Azerbaycan’dan gelen gazın yanında Türk Akımı ile Mavi Akım da var. Diğer yandan LNG’ye ulaşabilecek alt yapısı var. 2023’de çok daha fazla FSRU imkanına sahip olacak. 11-12 milyar metreküp gazı bu şekilde ithal edebilir. Bütün bunlara baktığımızda gerçekten Türkiye’nin gaz tedarik imkanları çok fazla.