Avrupa'ya doğalgaz sevkiyatlarında TÜRKİYE’NİN ÖNEMİ ARTACAK

Rusya doğal gaz ihracatında Avrupa'nın boşluğunu telafi etmekte zorlanıyor. Rusya, doğal gaz ihracatında en büyük müşterisi Avrupa'yı önemli oranda kaybederken, söz konusu sevkiyatları Asya pazarlarına yönlendirilebilmek için milyarlarca dolar yatırıma ve uluslararası ortaklara ihtiyaç duyuyor. Ukrayna'daki savaşın başlamasının ardından ise Rusya'nın boru hatları üzerinden Avrupa'ya doğal gaz sevkiyatları hızla azalmaya başladı.

Dünyanın en büyük doğal gaz ihracatçılarından Rusya, boru hatlarıyla geçen yıl toplam 202 milyar metreküp doğal gaz ihraç etti. Bunun %83'ü Avrupa ve Türkiye'ye sevk edilirken, %13'ü Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerine, %4'ü ise Çin'e gönderildi. Avrupa'nın geçen yıl ithal ettiği toplam doğal gaz miktarında ise Rusya'nın payı %40 düzeyindeydi.

Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, yaptığı açıklamada, Rusya'nın Avrupa doğal gaz ithalatındaki payının %40'tan %10'a düştüğünü bildirmişti. Öte yandan Gazprom'un doğal gaz ihracatı da yılın son 9 ayında geçen yılın aynı dönemine göre %40 gerileyerek 86,9 milyar metreküpe düştü.

Rusya'nın ana hedef pazarı Çin: Rusya, pazar payının önemli oranda düştüğü Avrupa'yı başta Çin olmak üzere Asya piyasasına gerçekleştireceği doğal gaz sevkiyatlarıyla telafi etmeyi planlıyor.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 14 Nisan'da gerçekleştirdiği konuşmada, "Enerji kaynaklarının batıya tedariki azalacak. Bu nedenle adım adım ihracatımızı hızla büyüyen güney ve doğu piyasalarına yönlendirmemiz önemli." ifadelerini kullanmıştı.

Doğal gaz ihracatında Avrupa'ya önemli oranda bağımlı durumdaki Rusya'nın Asya'ya yönelik tek ihracat boru hattı Sibirya'nın Gücü ise tam kapasiteye henüz ulaşmadı. Tam kapasiteye ulaştığında Rusya'dan Çin'e bu hat üzerinden yılda 38 milyar metreküp doğal gaz sevk edilmesi planlanırken, söz konusu hacim savaş öncesinde Avrupa'ya gönderilen yılda ortalama 150 milyar metreküp gazın ancak %25'ine tekabül edebiliyor.

Gazprom'un Çin'e yönelik planladığı ve Sibirya'nın batısında kalan gaz sahalarından faydalanmak istediği Sibirya'nın Gücü 2 boru hattının ise ancak 2030 faaliyete geçmesi bekleniyor. Rusya'nın Avrupa'ya yönelik sevkiyatlarını doğudaki ülkelere yönlendirebilmesi için ülkesinin Batı bölgelerindeki doğal gaz altyapısıyla gerekli bağlantıların bulunmaması da bir başka sorun olarak ön plana çıkıyor.

Rus uzmanlar, Rusya'nın batısında kullanılan sahaların doğu istikametlerine yönlendirilebilmesi için önemli boru hatları yatırımlarının yapılması gerektiğini, bunun için de yine başta Çin olmak üzere uluslararası ortaklara ihtiyaç duyulduğuna işaret ediyor.

LNG'nin stratejik önemi artıyor...

Avrupa'daki boru hatlarıyla gaz ihracat piyasasını önemli oranda kaybeden Rusya için sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatı stratejik öneme sahip. Rusya Federal İstatistik Kurumunun (Rosstat) açıkladığı verilere göre, ülkenin LNG üretimi 2022 yılının ilk 9 ayında geçen yılın aynı dönemine kıyasla %13,5 artarak 21,6 milyon tona çıkarken, Aralık ayındaki üretimi ise bir önceki yıla göre %59 artarak 2,4 milyon tona yükseldi.

Ülkenin doğusundaki Sahalin-2 ve Sibirya'nın kuzeydoğusundaki Yamal LNG tesisleri Rusya'nın en önemli LNG üretim merkezleri olarak ön plana çıkıyor. Sahalin-2'de geçen yıl 10,4 milyon ton LNG üretilirken, Yamal LNG'de geçen yıl 20 milyon ton LNG üretildi.

Rus hükümetinin Mart 2021'de onayladığı plana göre, ülkede LNG üretiminin 2035'e kadar yılda 120 ila 140 milyon tona ve küresel pazar payının da %15 ila 20'ye yükseltilmesi planlanıyor.

Ukrayna savaşından önce Sahalin-2'nin ana ortakları arasında yüzde 50 ile Gazprom, %27,5 ile Shell, %12,5 ile Mitsui ve %10 ile Mitsubishi bulunurken, Shell Ekim ayında yaptığı açıklamada projeden çekileceğini duyurmuştu.

Yamal LNG’deki ortaklık yapısı ise %50,1 ile Novatek, %20 ile TotalEnergies, %20 ile CNPC ve %9,9 Silk Road Fund şeklindeyken, TotalEnergies şirketi de Rusya ile artık ortak projelerde yer almayacaklarını bildirmişti. Öte yandan, Rusya'da LNG projelerinin geliştirilmesinde önemli rol oynayan ABD enerji saha hizmetİ şirketi Baker Hughes da Rusya'ya yönelik ekipman sevkiyatını durdurma kararı almıştı.

Rusya'daki ekonomistler, Rus LNG sanayisinin yaptırımlar öncesinde önemli oranda Batılı şirketlerin ekipmanlara bağımlı olduğu ve devletin yüksek kaynak ayırmadan bu alanda hızlı bir gelişim göstermesinin düşük ihtimal olduğu görüşünde birleşiyor.

Avrupa'ya sevkiyatlarda Türkiye rotası teklifi...

Rusya'nın doğal gazını dış piyasalara ihraç edebilmek için ortaya koyduğu son alternatif ise Türkiye'de bir doğal gaz merkezi kurulmasına yönelikti. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 12 Ekim'de, "Yakıt ve doğal gaz kaynaklarımız için ana rotayı Türkiye üzerinden sağlayarak, Avrupa için Türkiye'de doğal gaz merkezi kurulabilir." ifadesini kullanmıştı.

Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak da AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, yerini TürkAkım'ın aldığı Güney Akım projesinin 4 hat üzerinden yılda 63 milyar metreküp kapasiteyle tasarlandığını ve bu potansiyelin Türkiye üzerinden Avrupa'ya Rus gazı gönderilmesinde kullanılabileceğini söyledi.

Rusya’nın Ukrayna üzerinden devam eden doğalgaz ve LNG tedariğini durdurması halen beklentiler dahilinde. Avrupa'nın kriz kaynaklı enerji faturası 1 trilyon dolara ulaştı. Rusya'dan gelen Kuzey Akım boru hattı yaşanan patlamanın ardından büyük zarar gördü ve bu nedenle Avrupa’nın doğalgaz tedariğinde hızlı bir düzelme beklenmiyor.

2023’ün ilk 3 ayında Batı’nın enerji darboğazındaki direnci test edildi. Ancak, asıl endişe geçen yılın aksine kış biterken boşalacak depoları dolduracak Rus gazı olmayınca yaşanacaklar. Özellikle kış bittikten sonra Rusya’yla enerji savaşlarının şiddetlenerek devam edeceği tahmin ediliyor.

Rusya’nın Ukrayna’ya girmesi sonrası ABD ve Avrupa peş peşe yaptırımlar açıklarken enerjide alternatif rotalar da gündeme geldi. AB-ABD'li uzmanlar Doğalgazda Rusya’ya bağlı olan Avrupa’nın, Hazar, Orta Doğu ve Akdeniz’den tedarikte en iyi güzergâhının Türkiye ile mümkün olduğunu ifade ediyor.

Bu kaynakların Avrupa’ya rekabetçi bir fiyatla ulaşması ancak Türkiye üzerinden gidecek boru hatlarıyla mümkün. Hazar Denizi’nden gelen Azerbaycan gazı bir yıldır Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaşıyor. Mevcut ortamda hem Hazar Denizi’nden daha yüksek miktarda gaz sağlanması, hem de Akdeniz’deki alternatif kaynakların Avrupa’ya taşınmasına yönelik alternatif projelerin hayata geçirilmesi gündemde olacak. Orta Doğu’daki kaynaklar için de aynı şey geçerli. Önümüzdeki yıldan itibaren, Karadeniz’deki dev doğal gaz keşfimiz Avrupa için Türk gazı da alternatif olacak. Türkiye’nin geçiş ülkesi değil, farklı kaynaklardan gelen gazın birbiriyle rekabet ettiği ticaret merkezi olarak gelişmesi önemli.

Alternatif kaynaklar gelmeli..

Türkiye’nin doğalgazda öncelikle kendi kaynaklarını geliştirmek üzere yürüttüğü arama ve sondaj çalışmalarını kararlılıkla sürdürmesi, kaya gazı rezervlerini de değerlendirecek adımları atması gerekiyor. Gazda referans fiyatların oluştuğu uluslararası bir ticaret borsasını oluşturacak vizyonla süreci yönlendirmeliyiz. Enerjide Türkiye’nin birincil önceliği, yenilenebilir enerji kaynaklarını azami ölçüde değerlendirmek olmalı. Bununla birlikte doğalgazın yeşil dönüşüm sürecinde önemli bir rol oynayacağını hem Türkiye hem de Avrupa’da kömürden çıkış planlarını destekleyeceğini, Avrupa’nın doğalgaz ithalat ihtiyacının artacağını görmek gerekiyor. Kaynak çeşitliliği ve arz güvenliği için Avrupa’nın Türkiye ile işbirliği arayışının olacağı bir dönemi iyi değerlendirebilirsek Türkiye’nin bu coğrafyada bir Enerji Merkezi olma hedefini gerçekleştiririz.

TÜRKİYE’NİN ÖNEMİ ARTACAK..

Rusya, doğalgazı kesmez çünkü Sovyetler Birliği döneminde bile gaz tedarik etti. Diğer yandan Avrupa, gaz almama yönünde çaba sarf edecektir. Bu durumda Türkiye’nin önemi artacak; Birincisi, İsrail gazının Türkiye’ye gelmesi ve buradan da Avrupa’ya gitmesi söz konusu. İkincisi; Azerbaycan gazı zaten gelmekte. Üçüncüsü, Türkmen gazı gelecek. Dördücüsü; İran’a uygulanan yaptırımlar kalkarsa İran’ın doğalgaz satma potansiyeli olabilir. Beşincisi; Kuzey Irak doğalgazı.