Türkiye'nin ABD ile LNG anlaşması neden önemli?

Türkiye, Rusya ve İran ile olan sözleşmelerinin bitecek olması nedeni ile enerji tedariğinde yeni hamleler yapıyor. Özellikle sıvılaştırılmış gaz (LNG) ticaretinde ABD ile iş birliği öne çıkıyor.

Türkiye, Rusya ve İran ile olan fosil yakıt ithalatı sözleşmelerinin 2025'e kadar bitecek olması nedeni ile doğal gaz tedariğinde yeni arayışlara başladı. Mayıs ayı başında kamuya ait enerji şirketi BOTAŞ ile Amerikan fosil yakıt devi ExxonMobil arasında sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ticaretine ilişkin bir iş birliği anlaşması imzalandı. Anlaşma ile Türkiye’nin 10 yıl süreyle her yıl yaklaşık 2,5 milyon tona kadar LNG tedarik etmesi planlanıyor.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) verilerine göre, 2023 sonu itibarıyla LNG, Türkiye'nin toplam doğal gaz ihtiyacının %32'sini karşılıyor. Öte yandan Türkiye'nin Sakarya gaz sahasında üretilen doğal gazı ve uzun vadeli sözleşmelerle sıvılaştırılmış formda satın aldığı gazı, yakın gelecekte Avrupa’ya ihraç edebileceği belirtiliyor.

ABD ile 10 yıllık anlaşma imzalandı

Türkiye 1988 yılında imzalanan alım anlaşması kapsamında 1994 yılından itibaren Cezayir'den, 1995 yılında imzalanan alım anlaşması kapsamında ise 1999 yılından itibaren Nijerya'dan LNG alımına başladı. Son yıllarda Türkiye'nin başlıca doğal gaz tedarikçileri olan Rusya ve İran'da sık sık ortaya çıkan arz sorunları, boru hatları ile gelen doğal gaz tedariğinde sıkıntılar yaşanmasına neden oluyor. Türkiye bu nedenle enerji ihtiyacını başka ülkelerden karşılamak üzere bir dizi hamle başlatmış durumda.

Bu kapsamda son olarak 9 Mayıs'ta, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar'ın katılımı ile ABD'de bir anlaşma imzalandı. BOTAŞ Genel Müdürü Abdulvahit Fidan ile ExxonMobil LNG Global Başkanı Matthew R. Chandler tarafından imzalanan LNG ticareti anlaşması ile Türkiye'nin 10 yıl süreyle ABD'den her yıl yaklaşık 2,5 milyon ton LNG tedarik etmesi planlanıyor.

Bakan Bayraktar, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, "Geçmişte Nijerya ile ve halen Cezayir'le 20 yılı aşkın, uzun dönemli sıvılaştırılmış doğal gaz kontratlarımız var. Şimdi buna Amerika'yı dahil ediyoruz. Umut ediyorum, bugün itibarıyla konuştuğumuz Türkiye'nin ihtiyacının %8'ini karşılayabilecek büyüklükte bir anlaşma" diye konuşmuştu. Rusya ile sözleşmelerin 2025'te biteceğini, İran'la ise gelecek yıl sonlanacağını aktaran Bayraktar, tedarik güvenliği için başka yerlerden de doğal gaz ve LNG alımı yapılması gerektiğine dikkat çekmişti.

"Türkiye ihtiyaç fazlasını satabilir"

Türkiye'nin gaz alımı yaptığı bazı temel boru hattıyla gaz sağlayan aktörleri var. Bunlardan sınırlı oranda LNG alıyor. Ancak Mısır, Katar, ABD gibi yeni aktörler son dönemde Nijerya ve Cezayir'in yanına eklendi. Bu yasayla örneğin bir ülkeden alınan LNG fazla geldiğinde özellikle Avrupa'ya satılabilecek.

Türkiye aslında 2016 yılından beri ABD'den LNG ithal ediyor, ancak bugüne kadar bu ithalatın spot piyasa üzerinden aracılarla yapıldığını belirtmeeliyim. Dolayısıyla söz konusu resmi anlaşmayla ABD ile LNG ticareti konusunda daha uzun vadeli ve güvenilir bir çözüm yaratıldı. Bu anlaşma, gaz tedariğinin yanı sıra Türkiye'nin ihtiyaç fazlasını başka pazarlara satmasının da önünü açabilir. ABD ile yapılan 10 yıllık anlaşma ile birlikte Türkiye'nin küresel LNG pazarında aktif bir oyuncu haline geldi. Türkiye, başka ülkelerle önümüzdeki birkaç yılda bitecek kontratların yeni müzakereleri için elini güçlendirmiş oldu. Yakın gelecekte Türkiye'nin küresel bir şirket ile LNG ihracat tesisi kurması da gündeme gelebilir.

"Küresel bir oyuncu olabilir"

Türkiye dünya çapında toplam doğalgaz ithalatında yedinci, LNG ithalatında ise dokuzuncu sırada yer alıyor. Türkiye hem boru gazı hem de LNG ihracatında aktif oyuncu olma yolunda adımlar atmaya başladı. Yakın geçmişte Macaristan, Bulgaristan, Romanya ve Moldova ile gaz ihracatı konusunda imzalanan anlaşmalar bu açıdan önemli. Belki bunlara diğer Balkan ülkeleri de eklenecek. Buna ilaveten, Enerji ve Maden Kanunu'nda yapılan değişiklik doğal gazın LNG olarak ihracatının önünü de açtı. Dolayısıyla, Türkiye sadece tüketim ve ithalat alanlarında değil; kendi ürettiği gaz dahil ithal ettiği gazı dış piyasalara satarak ihracat alanında da önemli bir küresel oyuncu olma yolunda ilerliyor.

LNG ithalatı son on yıllarda artmasına rağmen doğal gaz ticaretinde boru hatları ağırlığını koruyor. 2024 Ocak ayında ithal edilen doğal gazda boru gazının payı %68, LNG’nin payı %32 olarak gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı dönemine göre boru gazıyla doğal gaz ithalat miktarı %38 artarken LNG ithalat miktarı %26 azaldı.

Türkiye'nin doğal gaz ithalatında en büyük pay hala Rusya'nın. Geçen yıl tüketiminin  %40'ından fazlası bu ülkeden alınan gazla karşılandı. Rusya aynı zamanda Türkiye'nin en büyük kömür ve petrol tedarikçisi.